terminów gramatycznych online
kreska diakryt
Geneza: od krysić, kresić 'robić kreski, linie'
Cytaty
Ortografia uczy litery dobrze wymawiać, i bez błędow z kreskami i innemi znakami pisać.
Po czwarte kreska przekreślająca z ukosa literę l u gòry, jako (ł).
Znaki Ortograficzne są pewne krèski lub kropki, ktore się, nie już nad literami, jak akcenta, lecz między słowami, lub przy zawartym jakim sensie kładą.
Teraz używają jednej tylko kreski nad Samobrzmiącemi, dla wytchnięcia różnego uderzenia, w rzeczeniach różnego znaczenia, a jednego wymawiania, i podkówki nad Й. dla objawienia krótkości.
Nadwierszowanych znakow dwa w używaniu. 1.) Kreska dla pokazania różnej mocy w podobnych rzeczeniach: потóмъ, potym, i пóтóмъ, potem [...] 2.) Podkówka nad Й.
Widzimy, że niektóre głoski polskie mają; na wierzchu kreski (akcenta). W polskim języku jest tylko jeden akcent prawolewy (od prawej do lewej ręki idący), ale jest on dwojaki; cienki i gruby.
Kreska, accentus.
Nad literami, znaków czyli kresek używać należy tych samych, jakich używają wszystkie narody sławiańskie, które tem samem abecadłem jak my posługują się.
[Józef Mroziński] "Podobnież w innych wyrazach nadużywają aż dotąd kresek niepotrzebnych niebaczni".
Drugi podział wskazał [Jozef Mroziński] we spółgłoskach następny, odróżniający cienkie czyli miękkie jak nazywa spółgłoski od twardych w ten sposób: bi, pi, vi, fi, ki, mi, ni, ci, si, i t. d. która to samogłoska cienka i jest zmiękczeniem tych spółgłosek obok położona i w wyrazach nad niemi położona zamienia się na kreskę, tylko jak zwykle bywa.
[Józef Mroziński] "Nic słuszniejszego, jak uwaga Kopczyńskiego, że my własnych liter nie mamy: naszą własnością są znamiona nad literami; kreski, kropki, ogonki przy ą, ę, i t. d. alfabet zaś łaciński jest wspólną własnością większej połowy europejskich narodów ".
[Franciszek Zagórowski] Kreska i kropka położona nad głoską w druku, nie przedstawiają żadnej trudności, bo te razem z nią są tylko jedną czcionką.
Z porównania rymów w poezji, uczynili takowy wniosek miarowy, że nad każdym wyrazem w poezji miarowej, długość i krótkość głosek u góry się oznacza, długą i krótką kreską; zatem w prozie znika znak krótki jako niepotrzebny ; a pozostaje długi który może być użytym na znak jloczasu określonego.
Kresek nie potrzeba tam, gdzie obok spółgłosek następują i lub j z kreskami, to jest zasada ogólna.
Po zbadaniu ducha całej mowy polskiej i jiloczasu, który tę siłę łączy w sobie i we wyrazach: wnet dostrzegłem zbytek niepotrzebnych kresek nad wyrazami, które nie przyozdabiają ale kaleczą i psują piękną wymowę i pisownię.
Między samogłoskami wyróżniamy: 1) czyste (otwarte): a, e, i, o, y; 2) nosowe: ą, ę; 3) ściśnione (oznaczane u góry kreską): ó, e.
Zasadą jej jest, by każda głoska była wyrażona tylko jedną literą, przy czem używa się następujących znaków rozróżniających:
´ kreska nad literą (ć, ś, b́, ḿ) oznacza miękkość spółgłoski;
´ kreska z boku litery (s', z') — mniejszy stopień miękkości;
ˏ kreska pod literą (l̗, r̗) — bezdźwięczność spółgłoski;
| kreska przed znakiem samogłoski od góry (|a) — zgłoskę z przyciskiem głównym;
| kreska przed znakiem samogłoski od dołu (|a) — zgłoskę z przyciskiem pobocznym; [...]
¯ kreska pozioma nad literą (ā) — długość samogłoski.