terminów gramatycznych online
spadek oskarżający
Język: polski
Cytaty
Nie nazywámy tych przypadków po łacinie nominativus, genitivus, dativus, accusativus, vocativus, ablativus, ani przełożenemi po polsku słownie: mianujący, rodzący, dáwający, oskárżający, wzywający, odbiérający: bo té nazwiska nie znaczą, co znaczyć powinny: ale nazwiémy jé: 1. mianownik, 2. dopełniacz. 3. célownik. 4. biérnik. 5. wołacz. 6: narzędnik. 7. miescownik.
Pierwsze próby stworzenia ojczystej terminologii zawierały Regulae grammaticales, regimina et constructiones z 1542 r. i wydanie A. Donata z r. 1583.
Terminologia Reguł [...].
Declinatio — skłonienie, staczanie: genus masculinum — rodzaj męski, femininum — niewieści, neutrum — oddzielny, żaden, numerus pluralis — liczba w wielu, casus nominativus — spadek mieniący, mianujący, genetivus — rodzący, dativus — dawający, accusativus — oskarżający, vocativus — wzowiący, wzywający.
Pierwsze próby stworzenia ojczystej terminologii zawierały Regulae grammaticales, regimina et constructiones z 1542 r. i wydanie A. Donata z r. 1583.
Terminologia Donata [...].
Declinatio — staczanie: genus neutrum — rodzaj oddzielny, numerus pluralis — liczba wielka, casus nominativus — mianujący, genetivus — rodzący, dativus — dawający, accusativus — oskarżający, vocativus — wzywający.
Praktyczny rezultat tego powoływania się na mistrza stanowi u Dobrackiego obok posługiwania się nowożytnymi terminami także ich słownik niemiecko-łacińsko-polski, zawarty w jednej edycji drugiego wydania jego gramatyki.
Terminologia [...].
Declinatio — staczanie: genus masculinum — rodzaj męski, femininum — niewieści, neutrum — oddzielny, numerus singularis — liczba mała, pluralis — wielka, dualis — dwojkowa, casus nominativus — spadek mianujący, genetivus — rodzący, dativus — dawający, accusativus — oskarżający, vocativus — wzywający, instrumentalis — statkowy, locativus — miejscowy.
Zupełnie inaczej wygląda ona w gramatyce włoszczyzny A. Styli [...].
Declinatio — przemiana [...], casus nominativus — spadek mianujący, genetivus — rodzący, rodzony (s. 19), dativus — dający, dawający (s. 19), accusativus — oskarżający, vocativus — wołający, wzywający (s. 28), instrumentalis — służący do naczynia, z którym cokolwiek czyniemy (s. 29), essentialis — istotny.
Nie spełniała tych postulatów nie w tym zresztą celu wydana gramatyka F. Menińskiego. Zrealizował je dopiero F. D. Duchênebillot.
Terminologia [...].
Declinatio — deklinacyja, przemiana: genus masculinum — rodzaj męski, femininum — białogłowski, numerus singularis — liczba mała, pluralis — wielka, casus nominativus — kazus, spadek mianujący, genetivus — rodzący, dativus — (od-, s. 32) dawający, accusativus — oskarżający, vocativus — wzywający.
Przeprowadzona jej krytyka w stosunku do Duchênebillota budzi ciekawość, jak wyglądała ona u samego Malickiego, bo każe się spodziewać u niego i pod tym względem szeregu zmian.
Terminologia. Litera vocalis — wokala [...].
Declinatio — deklinowanie [...], casus nominativus — mianujący, nominatyw (s. 174—175), genetivus — rodzący, genityw (s. 192), dativus — da(wa)jący, datyw (s. 99), accusativus — oskarżający, akuzatyw (s. 182), vocativus — wzywający, wokatyw (s. 206), instrumentalis — instrumentalny, localis — pozytyw, pokładający.
Przytoczone argumenty przeciw rodzimej terminologii nie na wiele się jednak zdały. Znaleźć ją można i w gramatyce łaciny F. Fookowitza [...].
Flexio — nachylanie, infleksyja, declinatio — deklinacyja [...], casus nominativus — spadek, kazus mianujący, nominatyw (s. 10), genetivus — rodzący, genityw (s. 10), dativus — dający, datyw (s. 188), accusativus — oskarżający, akkuzatyw (s. 200), vocativus — wzywający.
Z języków nowożytnych wiek Oświecenia przynosi znaczne zainteresowanie językiem niemieckim, stąd zaczynają się pojawiać liczne przeróbki gramatyki J.K. Gottscheda [1766]. Już najstarsza z nich posiada nawet słownik terminologii rodzimej [...].
Declinatio — deklinacyja [...], casus nominativus — spadek mianujący, genetivus — rodzący, dativus — dawający, accusativus — oskarżający, vocativus — wzywający.
Posługiwał się nim [polskim słownictwem gramatycznym] już S. Kleczewski znający takie terminy, jak litera — litera [...]; radix — słowo pierwiastkowe, początkowe, numerus singularis — liczba szczególna, pluralis — wieloraka, casus nominativus — spadek mianujący, genetivus — rodzący, accusativus — oskarżający.
Daleko więcej rodzimego słownictwa gramatycznego zawierał z natury rzeczy przeznaczony dla Szkoły Rycerskiej podręcznik W. Szylarskiego [...].
Declinatio — deklinacyja [...], casus nominativus — spadek mianujący, genetivus — rodzący, dativus — dawający, accusativus — oskarżający, vocativus — wzywający, instrumentalis — nazywający, locativus — opowiadający.
Najlepsze jednak świadectwo spopularyzowania się już rodzimej terminologii gramatycznej, i to po szkołach, daje konsekwentnie ją stosująca gramatyka francuszczyzny S. Nałęcz-Moszczeńskiego [...].
Declinatio — spadkowanie: genus masculinum — rodzaj, naz(y)wanie męskie, femininum — niewieście, niewiesne, numerus singularis — liczba mała, pluralis — wielka, casus nominativus — spadek mianujący, genetivus — rodzący, dativus — dawający, accusativus — skarżący, oskarżający (s. 265), vocativus — wzywający.