of grammatical terms online
osoba trzecia
Osoba. Kategoria gramatyczna o funkcji wskazującej (deiktycznej), jeden z podstawowych środków jęz. aktualizacji wypowiedzenia. [...] Pierwsza os. identyfikuje partycypanta zdarzenia z mówiącym, druga - ze słuchaczem, trzecia - wskazuje, iż partycypant zdarzenia nie jest identyczny z żadnym z uczestników aktu porozumiewania się językowego.
Quotations
Pioüere Deszcz pádáć, Impersonale Neutrum, tylko ma trzecią osobę w máłej liczbie, we wszystkich osobách, i czásách [...].
Godniejsza jest pierwsza osobá, niż wtora, wtora niż trzecia.
Słowo [...] Nieosobisté po Fr. Impersonnel jest, któré sie tylko przes trzecią osobę náchyla.
Osób przyrodzęnié uformowáło trzy [...]. Piérwszą zowie káżdy sam siebie, náp. robię, robięmy [...]. Drugą osobę zowięmy ty i wy. Trzecią, ón i óni [...] óna óné.
Personae sunt tres, osob jest trzy, prima ùt ego, pierwsza jako ja, nos, my, secunda, wtora, ut tu, jako ty, vos, wy, tertia, trzecia, út ille, jako on, ùt illi, jako oni [...].
Jednak radzę trzymać się lepiej tych wzorów powyższych tj. czasu teraźniejszego i dokonawczego przyszłego, osoby trzeciej z liczby pojedynczej; te wykazują bowiem dokładniej różnicę prawideł.
W memoryale p. Kryńskiego czytamy: [...] "W gramatykach, począwszy od Kopczyńskiego, uznano, że imiesłów „osobliwy" na szy tworzy się „od 3-ej osoby liczby pojed. rodz. męskiego, czasu przeszł., trybu oznajm. na ł z poprzedzającą spółgłoską, przyjmując do tego samego zakończenia: szy, n. p. rzekłszy". [...]"
3-cia osoba l. mn. miała w epoce prasłowiańskiej zakończenie -nt-, którego nosowe n łącznie z poprzedzającą samogł. o osnowy utworzyło nosowe ą.
Dla osoby 3-ej używa się w dzisiejszym języku forma opisowa, złożona z wyrazu niech lub niechaj (formy rozkaźnika od słowa niechać) i z 3-ej osoby czasu teraźniejszego trybu oznajmującego danego słowa; np. niech niesie, niechaj wiezie.
Forma osoby 3-ej jest (stsł. jestъ) stanowi jedyny przykład słowa polskiego z zakończeniem pierwotnym t; we wszystkich innych słowach w języku polskim przestało się ono wymawiać jeszcze w epoce przedpiśmiennej.
Także gdy do niej przemawiamy w trzeciej osobie np. Szanowny Panie, czekam Go jutro.
Ponieważ mamy trzy osoby (ja, ty, on) i dwie liczby (liczbę pojed. i mnogą), rozróżniamy zatem w odmianie czasownika trzy osoby i dwie liczby.
Osoba pierwsza: (ja) piszę, czytam, widziałem;
osoba druga: (ty) piszesz, czytasz, widziałeś;
osoba trzecia: (on) pisze, czyta, widział.
Końcówki czasu teraźniejszego są zatem następujące:
Liczba pojedyncza, osoba I m albo ę (ję),
[Liczba pojedyncza, osoba] II sz [albo] esz (jesz),
[Liczba pojedyncza, osoba] III ― [albo] e (je), [...].
Strona czynna. Tryb orzekający. Czas teraźniejszy: l poj. 1 osoba: piszę, 2 osoba: pisz-esz, 3 osoba: pisze [...]
Strona czynna. Tryb orzekający. [...] Tryb przypuszczający [...] Tryb rozkazujący. 1 osob. -, piszmy, 2 osob. pisz, piszcie, 3 osob. niech pisze, niech piszą.