terminów gramatycznych online
czasownik czynny
Język: polski
Cytaty
Czasowniki czynne, wyrażające byt z działaniem podmiotu; takiémi są: służyć, chodzić, latać, pływać, budować, kuć, garnąć, wléc, strzydz, prząść, gryźć, trzéć. Np. Miłuję bliźniego, znaczy: ja jestem i objawiam się miłowaniem.
Czynne Czasowniki są albo przechodnie albo nieprzechodnie.
[...] Po czasownikach zwać się, nazywać się kładziemy imię własne, jako podmiotowi ciągle służące w 1ym p., ale imię pospolite, jako z czasem przybrane, kładzie się w 6. p. [...]. Dla téj saméj przyczyny kładzie się imię tak własne jako i pospolite w 6. p. po czasownikach czynnych: zwać, nazwać, przezwać, tudzież po: nazwać się, przezwać się, np. Michała Pawęskiego nazwano Skargą, iż na skargę czędo chodził [...].
Przemiana formy czynnéj na bierną. [...] Gdy zdanie czynne na bierne przemieniamy, przechodzi czasownik czynny w ten sam czas formy biernéj; 4ty lub 2gi przypadek (jeżeli czasownik 2go zamiast 4go p. po sobie wymaga) przemieniamy na 1szy, a podmiot na 2gi przyp. z przyimkiem od; albo na 4ty z przyimkiem przez, lub na 6ty p. bez przyimka [...].
Pomiędzy wszystkimi czasownikami same tylko słowa przechodnie mają tę własność, że albo z téj strony wyrażają czynność, jak takowa z podmiotu wynika i przechodzi na biernik, albo też wyrażają ją z przeciwnéj strony, t. j. jak biernik (i w ogóle przedmiot) tę czynność na siebie spływającą bierze i znosi; Bóg stworzył świat. — Świat został stworzony przez Boga.
W pierwszym razie nazywamy czasownik (stworzyć) czynnym, gdyż tu podmiot (Bóg) rzeczywiście coś czyni; w drugim razie nazywamy czasownik (zostać stworzonym) biernym, gdyż tu podmiot (świat) raczéj biernie się zachowuje, i to co czyni, jest tylko bierną czynnością.
Czasowniki oznaczają czynności i stany; zależnie od tego dwojakiego znaczenia dzielą się na czynne , oznaczające czynności, i nijakie, oznaczające stany.