terminów gramatycznych online
przedimek przyimek
- Część druga prawideł gramatycznych, czyli odmiennia: Szum/1809
- O łagodzeniu języka (K. Brodziński): Rozp/1830
- Pierwiastki i przedniki: SkorM/1828
- Przypisy do Gramatyki polskiej: Szum/1809
- Słownik: Mon/1780
Cytaty
Partes Orationis. Części składające mowę. Nomen, Imie. Pronomen, Zaimek. Verbum, Słowo. Participium, Ucześtnik, albo, Imie-słow: iż ma uczestnictwo z słowem i z Imieniem. Adverbium, Przysłowek. Praepositio, Przedimek. Interiectio, wrzeszcz albo wykrzyknik. Conjunctio, spojnik.
Części mowy nazywają się po polsku i po łacinie, jak następuje:
Iwsza: Wykrzyknik (Interjectio), np. ach! biada! o Boże! o Nieba! Cyt! hopsa! hejda!
IIga: Spojnik (Conjunctio) np. jeśli, że, i, gdy, i t. d.
IIIcia: Przedimek (Praepositio), np. na po, pod, w, z, i t. d.
A. Wyrazy do trzeciej części mowy należące dla tego nazywają się Przedimkami, że się zawsze przed imionami kładą, np. nie można powiedzieć: idę ojca od, idę matki do, lecz koniecznie trzeba mówić: idę od ojca, idę do matki.
B. Przedimki oznaczaj rozmaite stosunki między dwiema rzeczami albo osobami, np. książka leży na stole, pod stołem, w stole, przy stole.
C. Przedimki się nie odmieniają, prócz że niektóre dla łatwiejszej wymowy czasem się przedłużają, np. we mnie, zamiast; w mnie; ode mnie, zamiast: od mnie; ze mną, zamiast: z mną.
Nazywam Przedimkami a nie Przyimkami dlatego, że nazwisko Przyimek jest dwóznaczne, gdyż przy nie oznacza tego, żeby tylko przed, ale też że może i po imieniu stać, jak np. Przysłówek. Gdy zaś nazwisko Przedimek, nie ma żadnej dwóznaczności. Uwaga. Przedimki oznaczają rozmaite stosunki, trzeba by je więc nazywać Stosownikami, i to byłoby lepiej, gdyż one nie tylko przed imionami, ale też często przed słowami kładą się, np. nabić, podbić, wbić, przybić, a zawsze oznaczają stosunek.
अपि api, przedimek, czyli przednik, znaczenie onego nie może być dokładnie podaném.
Brzmienie z, jako z każdém inném łączyć się mogące, i jako przedimek, nigdy się na początku wyrazów przed m i n nie zmiękcza: zmierzyć, zniżyć, znieść.
Kiedy przedimek nierozdzielny z zmieniać się musi na s przed twardą spółgłoską: skupić, na ś przed miękką: ścinać, musi być zmieniane na s przyciskowe przed takiémże brzmieniem: szczaw', szczęk.