Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

przedimek przyimek

Język: polski
Dział: Części mowy (współcześnie)

Cytaty

Partes Orationis. Części składające mowę. Nomen, Imie. Pronomen, Zaimek. Verbum, Słowo. Participium, Ucześtnik, albo, Imie-słow: iż ma uczestnictwo z słowem i z Imieniem. Adverbium, Przysłowek. Praepositio, Przedimek. Interiectio, wrzeszcz albo wykrzyknik. Conjunctio, spojnik.

Części mowy nazywają się po polsku i po łacinie, jak następuje:

Iwsza: Wykrzyknik (Interjectio), np. ach! biada! o Boże! o Nieba! Cyt! hopsa! hejda!

IIga: Spojnik (Conjunctio) np. jeśli, że, i, gdy, i t. d.

IIIcia: Przedimek (Praepositio), np. na po, pod, w, z, i t. d.

A. Wyrazy do trzeciej części mowy należące dla tego nazywają się Przedimkami, że się zawsze przed imionami kładą, np. nie można powiedzieć: idę ojca od, idę matki do, lecz koniecznie trzeba mówić: idę od ojca, idę do matki.

B. Przedimki oznaczaj rozmaite stosunki między dwiema rzeczami albo osobami, np. książka leży na stole, pod stołem, w stole, przy stole.

C. Przedimki się nie odmieniają, prócz że niektóre dla łatwiejszej wymowy czasem się przedłużają, np. we mnie, zamiast; w mnie; ode mnie, zamiast: od mnie; ze mną, zamiast: z mną.

Nazywam Przedimkami a nie Przyimkami dlatego, że nazwisko Przyimek jest dwóznaczne, gdyż przy nie oznacza tego, żeby tylko przed, ale też że może i po imieniu stać, jak np. Przysłówek. Gdy zaś nazwisko Przedimek, nie ma żadnej dwóznaczności. Uwaga. Przedimki oznaczają rozmaite stosunki, trzeba by je więc nazywać Stosownikami, i to byłoby lepiej, gdyż one nie tylko przed imionami, ale też często przed słowami kładą się, np. nabić, podbić, wbić, przybić, a zawsze oznaczają stosunek.

अपि api, przedimek, czyli przednik, znaczenie onego nie może być dokładnie podaném.

Brzmienie z, jako z każdém inném łączyć się mogące, i jako przedimek, nigdy się na początku wyrazów przed m i n nie zmiękcza: zmierzyć, zniżyć, znieść.

Kiedy przedimek nierozdzielny z zmieniać się musi na s przed twardą spółgłoską: skupić, na ś przed miękką: ścinać, musi być zmieniane na s przyciskowe przed takiémże brzmieniem: szczaw', szczęk.