terminów gramatycznych online
złożenie derywat, wyraz pochodny
Język: polski
Cytaty
[Zygmunt Sawczyński] Mamy złożone słowo: wziąć = wz+jąć. Czas terazn. od jąć jest: imę, imiesz, imie, imą; w złożeniu: wezmę, weźmiesz, wezmą [...].
[Zygmunt Sawczyński] zatém do pierwiastka im dodane i utworzy formę imi; w złożeniu z przyimkiem wz byłoby wzimi, z czego powstała ze względów, które głosownia wyjaśnia, forma: weźmi.
Źródłosłowy gina-, rzyna- tylko w złożeniu używane n. p. z-gina-m, od-rzyna-m powstały nie z pierwiastków gib, rzez, lecz z pochodników gìn, rzìn zam. rzìz-n, o których niżej (§. 32) mowa będzie.
Wszystkie te słowa oznaczają oddalenie, ubytek, ujęcie, dokonanie czegoś, któregoto znaczenia polskie u w złożeniach wiernie dochowało, n. p. u-jąć, u-rwać, u-bogi, u-lżyć, u-mrzeć, u-snąć i t. p.
Pisze się i w zgłoskach początkowych wyrazów czy to użytych oddzielnie, czy też występujących w złożeniach np. biuletyn, biuro, biust, biografija, makrobiotyka [...].
W ogólności zawsze piszemy i (nie ji) na początku wyrazów i po samogłosce: igła, ich, moi, pokoik, kleić, stoisz i t. d. a także w złożeniu po przedstawce na spółgłoskę np. bezimienny, rozigrany.
Tem się też objaśniają liczne wypadki faktycznego mieszania wyrazu sam (sám) z prepozycją są- w złożeniach, bo np. sąpierz bywa w niektórych zabytkach XV wieku tak stale pisany przez am (zamiast przez ą), że widocznie odczuwano ten wyraz jako sampierz.
Tu należą złożenia z pół-, tak powszechnie w stp. przez u pisane, że ustalona później pisownia przez ó jest wprawdzie etymologiczna, ale nie historyczna.