terminów gramatycznych online
zdanie oznajmujące
Język: polski
- IV. Rozwój polskiej terminologii gramatycznej po Kopczyńskim: Kor/1961
- Nauka o zdaniu: Kl/1939
- Składnia: PolTerm/1921, Król/1922
- Słowniczek: Gaert/1927
- Słownik, tom V (Nie-Ó): Dor/1958–1969
- Słownik, tom X (Wyg-Ż): Dor/1958–1969
- Wstęp. O zdaniu w ogólności: Kras/1897
Zdanie oznajmujące (orzekające). Neutralna, nie nacechowana odmiana zdań w obrębie typów wyróżnianych ze względu na intencję nadawcy [...], pozostająca w opozycji do z. pytajnego i z. żądającego.
Cytaty
Co do formy zdania dzielą się: I. Ze względu na czynność umysłową mówiącego: 1) na zdania oznajmujące, a) oznajmujące bezwarunkowo [...]; b) oznajmujące warunkowo.
Na końcu zdania oznajmującego kładziemy punkt.
Zdanie oznajmujące, wykrzyknikowe i pytające. Zdanie pojedyncze i złożone. Zdanie nierozwinięte i rozwinięte.
Rodzaje zdań (ze względu na treść). 1) Zdanie oznajmujące: Sprawiedliwy nie lęka się kary. 2) Zdanie wykrzyknikowe [...]. 3) Zdanie pytające: Czy instrument niestrojony?
Oznajmujące, p. zdanie.
Zdanie: ★oznajmujące, ★wykrzyknikowe, ★pytające.
Zdania i równoważniki zdań oznajmujące, w których mówiący daje wyraz swemu sądowi, swemu przekonaniu, swemu zdaniu o sobie, o swym otoczeniu, o przedmiotach i zdarzeniach, krótko: o czymś istniejącym teraz, dawniej lub w przyszłości.
Sąd zawarty w zdaniu oznajmującym występuje w dwojakiej postaci: twierdzącej lub przeczącej.
Zarówno zdanie oznajmujące, jak i jego równoważnik posiada znamienny przyśpiew zdaniowy, mianowicie ku końcowi wypowiedzi opadający. Szczególnie wyraźnie ukazuje się jego wartość dla uwydatnienia znaczenia wypowiedzenia, kiedy się go porówna z przyśpiewem wypowiedzenia pytającego lub wykrzyknikowego.
Oznajmiać ndk I, -any — oznajmić dk Vla, -ij, rzad. -ajm, -ony 1. «dawać o czym znać; podawać co do wiadomości; zawiadamiać, powiadamiać, komunikować, donosić, oświadczać»: [...] ∆ przestarz. jęz. Tryb oznajmiający, zdanie oznajmiające (objaśnienie p. orzec): Mamy [...] w języku polskim trzy tryby: rzeczywisty, zwany zwykle orzekającym (oznajmiającym), przypuszczalny, czyli przypuszczający (zwany też warunkowym) i rozkazujący. LEHR Gram. 133. [...] // L.
Oznajmować ndk IV, -owany daw. dziś żywe tylko w imiesłowie współczesnym (przymiotnikowym i przysłówkowym) p. oznajmiać w zn. 1: [...] ∆ jęz. Tryb oznajmujący, zdanie oznajmujące (objaśnienie p. orzec): Tryb oznajmujący wyraża twierdzenie osoby mówiącej o rzeczywistości orzeczenia albo zaprzeczenie tej rzeczywistości. KRASN. Składnia 190. Intonacja zdania oznajmującego zaczyna się nisko, następnie wznosi się i zatoczywszy luk spada znów nisko. Jęz. Pol. 1939, s. 109. [...] // L.
Zdanie [...] 2. «wypowiedzenie, zespół wyrazów wykazujących gramatyczną od siebie zależność, w którym występuje forma osobowa orzeczenia» [...].∆jęz. Zdanie proste, rozwinięte, zdanie pojedyncze, złożone (współrzędnie, podrzędnie), zdanie poboczne (celowe, skutkowe, przyczynowe itp.). Zdanie oznajmujące, pytające, warunkowe. Zdanie bezpodmiotowe. Równoważnik zdania.
Obfitą terminologię z zakresu składni zawiera jej właśnie poświęcona a wydana już po ukazaniu się rozprawy Riesa książka A. Krasnowolskiego.
Terminologia. Propositio indicativa — zdanie oznajmujące, interrogativa — pytajne, exclamativa — pożądające, simplex — nierozwinięte [...].
Z chwilą uzyskania niepodległości i organizowania na nowo szkolnictwa polskiego przystępując do nauczania języka ojczystego językoznawcy polscy na zjeździe w roku 1921 uchwalili zrąb terminologii gramatycznej [...].
Składnia: przynależność, zdanie oznajmujące, pytające, wykrzyknikowe, (nie)rozwinięte, podmiot, orzeczenie zasadnicze, (nie)rozwinięte, zdanie bezpodmiotowe, orzeczenie czasownikowe, imienne, orzecznik, łącznik, określenie, przedmiot bliższy, dalszy [...].