terminów gramatycznych online
metonimia
Język: polski
- Dodatek trzeci: Szum/1809
- O przenośniach: Rew/1845
- Przypisy do grammatyki na klasę III: Kop/1783
- Przypisy do rozdziału III: Kop/1778
- ROZDZIAŁ PIĄTY. O przenośniach czyli figurach stylu.: Szum-2/1809
- Słownik, cz. I (A - O): SWil/1861
- Słownik, t. 2: H-M: SW/1900-1927
- Słownik, t. 5: Próba-R: SW/1900-1927
- Słownik, t. 8: Z-Ż: SW/1900-1927
- Słownik, tom IV (L-Nić): Dor/1958–1969
Cytaty
Zowié się tá Przénośnia Metonymia.
Za co Retorowie w tym Wirgiliuszowym kawáłku jam proximus ardet Ucalegon jedni widzą Synechdochę, drudzy Metonimiją?
Zamieńnia retoryczna w stylu, metonimia.
Pierwsza przenośnia nazywa się Metonimia. Jest to wyraz Grecki, znaczy zamianę, można więc ją po Polsku nazwać Zamieńnią.
Druga przenośnia nazywa się Synekdocha (Odwrótnia). [...] Różni się więc ona od Metonimii w tem, że się w Metonimii stosunek na oznaczonem i oznaczającem, w Synekdoce zaś na większem albo mniejszem obszerności znaczeniu zasadza. Jakoż Synegdocha ma większy stopień żywości niż Metonimia.
Zamiennia wypływając więcéj z imaginacyi aniżeli z uczucia, wystawia myśli nasze w obrazach zupełnie nowych, które nas dziwią; i przybiera nazwy rozmaite, jakiémi są: Metafora, Allegorya, Porównanie, Metonymia, Synekdoche, Stopniowanie, Opisy, Obrazy, Antyteza.
Metonymja, ji, lm. je, ż. (z grec.) figura retoryczna, w któréj się zamienia znaczenie właściwe wyrazu innym bliskoznacznym; np. posiada sto dymów (zam. sto chat). Metonymja bierze przyczynę za skutek; żyje z grosza, zam. żyje tém, co za pieniądze kupuje. Żyć z pracy, t. j. z tego co pracą zarobi. Naród, za kraj przezeń zamieszkały. Jechać do mazurów. Naczynie, za rzecz w nim zawartą Lubić butelkę, fajkę. Część za całość. Niech nas ręka Boska broni. Pojęcie zmysłowe, za umysłowe. Człowiek bez głowy, bez serca. Wola żelazna, i t. p. ob. Zamiennia.
X Przeimienność, i lm. i metonimja.
Przenośnia, i, lm. e, † Przenoska gram. wyrażenie przenośne, figura, metafora: Metonimja jest pospolitą przenośnią.
Zamiennia, I, lm. e [...] 2. ret. zamienienie wyrazu jednego na drugi przenośnia, metafora, metonimja.
Metonimja, i, lm. e, Metonymja figura retoryczna, polegająca na zastąpieniu wyrazu innym, oznaczającym rzecz pozostającą w stałym związku z rzeczą, o której mowa (np. Czytać Mickiewicza, zam.: Czytać dzieła Mickiewicza, wypić kieliszek zam. wypić zawartość kieliszka), in. zamiennia.
Metonymja, i, lm. e p. Metonimja.
Metonimia ż I, DCMs. -mii, Im D. -mii a. -mij jęz. lit. «figura stylistyczna, polegająca na oznaczeniu przedmiotu za pomocą nazwy oznaczającej inny przedmiot związany z poprzednim stosunkiem przyczyny do skutku, części do całości, zawartości do zawierającego itp.»: Metonimia jest szczególnym wypadkiem przenośni. Występuje wtedy, kiedy między bezpośrednim a przenośnym znaczeniem wyrazu istnieje jakaś materialna zależność. MAYEN. Poet. 124. Nikt się nie wyrzekł ani metonimii, ani peryfraz, czy to poeta, czy prozaik. PAR. Alch. 233. Trembecki popisuje się metonimiami i peryfrazami; stado koni to u niego "wiatronogów rżące mnóstwo". KLEINER Mick. I, 97. Innym rodzajem przenośni bywa metonimia, tj. zmiany znaczeniowe powstałe zarówno na podstawie styczności w czasie lub przestrzeni, jak i stosunku przyczynowego. Jęz. Pol. 1951, s. 20. Same szczegóły potrzebują czytania i pisania długiego, owe metafory, metonimie, style. MICK. Listy I, 28. // L. «gr. metōnymia = przenośnia>.