rzeczownik pochodny

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Br/1848
• Łaz/1861
• Malin/1869
• Kam/1870
• Oż/1883
• Król/1907
• Kr/1917
• Łoś/1918

Rzeczowniki dzielą się na: […] 3. Piérwotne i pochodnie; np. ojciec, ojczyzna.

[...] Zamiana spółgłosek co do narzędzi mownych. [...] Spółgłoski zamieniamy jedne na drugie co do narzędzi mownych z trzech względów: 1. dla ich powinowactwa; 2. dla łatwiejszego wygłoszenia, i 3. dla przyjemniejszego brzmienia. 1. Spółgłoski, które temi samemi albo najbliższemi narzędziami mownemi wyrabiamy, zamieniają się snadno jedne na drugie, czyli, są ze sobą spowinowacone: spółgłoski b, w, wyrabiamy wargami; g, h, k, ch wyrabiają się w gardle, dlatego jedna drugą niekiedy zastępuje [...]. 2. Dla łatwiejszego wygłoszenia zamieniamy spółgłoski: a). W odmienianiu i tworzeniu rzeczowników pochodnych zamieniamy odbite: c, d, t, przed odbitą c na nie odbitą j [...] gdyż łatwiéj nam odbitą z nieodbitą, niż dwie odbite wygłosić [...].

Rzeczowniki pochodne tworzą się: I. Z pierwiastków czasownikowych przez dodanie jednéj lub dwóch głosek. II. Z podstaw czasownikowych, z pierwotnych i pochodnych, z przymiotników, zaimków i liczebników przez dodanie narostka.

[…] Zdaje się więc, że nie mámy rzeczowników pochodnych s pogłosem j po samogłosce a […].

[…] Rzeczowniki pochodne kończące się w mianowniku liczby pojedyńczéj na c, ć, z, l, r, ɳ będące pogłosami i nie wchodzące w skłád piérwiastków, są rodzaju męzkiego […].

Środkujące między 1em a drugiem prawidłem, i kończące się na spółgłoski czysto gardłowe g, k, i gardłowo dechowe h, ch, nieuginające się w 7m przypadku liczby pojed. i w pierwszym przypadku liczby mnogiej, zatem ma to prawidło osobne i zawiera wszystkie na te spółgłoski kończące się rzeczowniki pierwotne, pochodne, zdrobniałe rozmaite i składane ile jich tylko jest.

Błędne: posełać, oddechać (i rzecz. pochodnych) one powinne (czynić coś). Ma być: posyłać, oddychać, one powinny, a one winne (dłużne).

Zbieg spółgłosek prasłowiańskich kt przed i rozwinął się już w najdawniejszym języku polskim w spółgłoskę c; wskutek tego z postaci pierwotnych: wlek-ti, piek- ti, siek-ti itp., po zaniku końcowego i [...] mamy dzisiejsze postaci: wlec, piec, siec..., podobnie jak i postaci rzeczowników: piec i inne od nich pochodne [rzeczowniki] z brzmieniem c.

W 2 przypadku liczby mnogiej rzeczowników, kończących się na -ja po spółgłosce, piszemy końcówkę -yj,-ij, np. asocjacyj [...] dla odróżnienia od 2 przypadku liczby pojedynczej: parafji [...]. Takież y, i przed j, jak w końcówce 2 przyp. l. mamy w pochodnych rzeczownikach i przymiotnikach, np. pasyjka, fuzyjka, linijka, indyjski, biblijny i t. p.