terminów gramatycznych online
szereg koniugacyjny
Język: polski
- O Etymologii. §. I. O wyrazach grammatycznych (słowniczek łac.-pol., s.12-13): Gott/1787
- O Słowie: Malin/1869
- O czasowaniu polskiem: Kop/1780
- Oddział II. Budowa języka samskrytu: SkorM/1816
- Przypisy do rozdziału IX: Kop/1785, Kop/1778
- Rozdział VII. O słowie: Szt/1854
Cytaty
Po trzecie, żé te odmiány są ułożone péwnym porządkiem, podziélone ná szérégi.
Porządek tén wydaje się na oko, gdyż té odmiany podzieloné są na znajomé nám szeregi, to jest na tryby, tryby na czasy, czasy na liczby, liczby na osoby, osoby na rodzaje: do czego na koniec przydané są Imiésłowy.
Mając Formy Czasowáń Polskich przed oczy lub w pamięci wystawioné; widzimyże są Końcowé Słów odmiany zebrané w jedną gromadę, podzieloną na jednakié szeregi. [...] widzimy, że w każdym języku, inakszé iest Słowa zakończénié i odmiénné nieco Szeregi.
GENERALNA TABLICA. Poznania Koniugacyi Słów Nieforemnych na sześć Szeregów podzielona. SZEREG I. Słowa nieforemne kończące się w czasie Niedokonanym na te są nastepujące Bringen przynieść, ich brachte, gebracht[...]. SZEREG II. Zamyka w sobie Slowa nieforemne przyjmujące w Niedokonanym czasie literę a. Befehlen rozkazywać. [....] SZEREG III. [...] SZEREG IV [...] SZEREG V [...] SZEREG VI.
Rozłożywszy zaś wszystkie Samskrytskie słowa, na dziesięć Klas czyli Szeregów, jedną klassę podług tej to ogólnej formy bez żadnej zmiany, inne zaś klassy czyli szeregi podług tejże formy, lecz w tym lub owym czasie albo klassie bez żadnej zmiany, w tym zaś lub owym czasie czyli lassie z pewną zmianą, która z budowy słowa wynika, czasować każe.
Już nam wiadomo ile mamy koniugacyj: teraz trzeba nam się dowiedziéć: ile jest w każdéj koniugacyj oddziałów czyli tak nazwanych szeregów, a ile w każdym szeregu wzorów; i jaka jest różnica jednych od drugich, gdyż bez téj znajomości nie można dobrze i dokładnie czasować słów polskich.
Jak cechą każdéj koniuagacyi jest zgoda wielkiéj liczby słów w końcowéj samogłosce osoby III, l. p. czasu teraźniéjszego i przyszłego dokonanego trybu oznajmującego; tak cechą każdego szeregu jest zgoda znakomitéj liczby słów w kilku głoskach kilku osób głównych.
Stósownie tedy do tego opisu dzielim 1e spájanie czyli Ią gromadę, któréj w ogóle, z wyjątkiem słów płynnych, jest znamieniem jednotemátowość, na mniejsze grona spájające się za pośrednictwem spójki o, je, które to grona nazywámy szeregami.