wzór wzór odmiany

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Marc/1833
• Desz/1846
• Szt/1854
• Mał/1863
• Oż/1883
• KarłT/1885
• Lor/1907
• Kon/1920
• ŁośFl/1923
• Nitsch/1923
• Rozw/1923
• ZwO/1924

Formę pierwszą dzieląc na trzy wzory. Że wzór pierwszy obejmuie spadkowanie imion mężczyzn: drugi zwierząt: trzeci rzeczy nieżywotnych rodzaju męzkiego.

Podział więc przyrodzony wzorów będzie następny: Wzór I. Na imiona męzkie o twardych spółgłoskach b, d, f, ł, m, n, p, r, s, t, w, z. [...] Wzór II. Także męskiego rodzaju na spółgłoski miękkie i zmiękczone [...] III. Żeńskiego rodzaju kończących się na a [...] IV. podobnych jak w poprzednim wzorze [....] V. Rodzaju żeńskiego na c, cz, l... [...] VI. Na imiona rodzaju nijakiego zywotne zakończenia ę. VII. Na też imiona podobnégoz poprzedzającému zakończenia, ale niezywotne. VIII. Imiona rodzaju nijakiego zakończonych na o s poprzedzającą twardą spółgłoską. IX. Imion rodzaju nijakiego zakończonych na o s poprzedzającemi spółgłoskami c, cz, ch, k lub e s poprzedzającemi miękkiemi lub zmiękczonemi spółgłoskami.

Niektórzy w imionach przymiotno-rzeczownych żonom po mężach dawanych, zakończają przypadek VII, l. m., na: ach, co już wyszczególniono we wzorach przypadkowania deklinacyi V.

W pierwszym wzorze (ryba) podajemy źródłosłów z końcową spółgłoską twardą. W drugim (bania) — ze spółgłoską miękką (ń).

Niepodobna mi tu przy wzorach umieszczać niezmierną moc wyrazów wszystkich, które zebrałem do każdego prawidła służących.

Tu szczególniej uważać trzeba na pierwiastki tego wzoru bardzo bogatego, w odmiany. Te pierwiastki, Bor, bior, czar, dar, zor, ozor, mir, mor, mur, nur, por, pur, gor, tor, twor, swar, żar, żer, ser, syr i t. d. przybierają głosówki rozmaite, tworzą 300 rzeczowników tutaj.

Ten wzór takoż zawiera blizko 300 rzeczowników składanych i pojedynczych, bardzo dobitnych i urozmaiconych a w użyciu i w wymowie bardzo łatwych dla każdego.

Klasa lepiéj: Gromada, Rzęd, Szereg, Wzór. (W każdym razie giermanizmem jest pisanie: A-klasa, I-klasa i t.d. Po polsku powinno się mówić: klasa A, klasa I i t.d.).

Wzory odmiany czasowników prawidłowych.

I. klasa: chamar wołać: [...].

Wyjątkowo odmienia się podług tego wzoru w liczbie pojed. także syn; ale VII przyp. liczby pojed. brzmi także w synie.

Wzory odmiany czasowników.

§ 115. Wzór I pleść, źródłosłów plet.

Literacka odmiana warszawska: pleć pielę pielesz pełła nie opiera się na języku ludowym, gdzie tego typu niema nigdzie; jest to typ wytworzony sztucznie na Mazowszu na wzór przejętego z Małopolski typu mleć mielę mielesz mełła.

Przegląd deklinacyj imiennych. Deklinacja rzeczowników. § 7. Dziś rzeczowniki mają własną deklinację (§ 3); ponieważ jednak stan ten ustalił się dopiero w czasach historycznych, przeto musimy tu wziąć pod uwagę i odmianę dawną innych imion. Jako punkt wyjścia obieramy przypuszczalny stan prapolski odtwarzając go na podstawie metody porównawczej, w której szczególne usługi nam oddaje język starosłowiański, naogół mało w najdawniejszej swej postaci znanej różniący się od prasłowiańskiego a także (z pewnemi zastrzeżeniami) i od prapolskiego. Często na jedną dzisiejszą polską deklinację składają się dwie lub więcej deklinacyj dawnych, które tutaj w formie wzorów podajemy.

Wzór deklinacji prapolskiej [...].

§ 92. W ciągu wieku XV formy jeśm, jeś, jesmy, jeście zaczęły widocznie tracić swą wyrazistość, skoro wtedy objawia się dążenie do zastąpienia ich przez formy dobitniejsze, dłuższe, złożone. Za wzór posłużyła zapewne forma czasu przeszłego złożonego: byłem, byłeś, byliśmy, byliście, które wydawały się utworzonemi z pomocą końcówek osobowych od tematów 3 osoby [...].

Ale w k.-sł. mamy przeważnie wedle tamtego liczniejszego wzoru, który się stał iteratywnym typem.

WZORY. — Niżej podane wzory uwydatnią lepiej powyższe objaśnienie:

Liczba pojedyńcza: (numero singular)

Przypadek 1-y — o campo — pole [...]