Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

układ

Język: polski
Dział: Składnia (współcześnie)
  • III. Krystalizowanie się polskiej terminologii gramatycznej w czasach Oświecenia: Kor/1961
  • O czynosłowie: Nał/1774
Definicja współczesna

Zdanie

Cytaty

P. Jak się to nazywa o czym twierdzemy co; i to, co twierdzemy o czym? O. Pierwsze nazywa się Jestota lub Podjestota lub Wiestota (le sujet.) Drugie nazywa się Przymiot (l'attribut) ktory o Jestocie twierdzemy. Jestoty wyrażamy przez Jestotne Imiona. Przymioty przez Dodane Imiona. Zaimkami także Jestoty wyrażamy. Mianujący Spadek najpierwej do tego wyrażania służy. Wszystkie zaś słowa wyrażające Jestotę, i jej przymioty nazywają się Fraza, albo, tłomacząc to niepolskie słowo Propozycja, Założenie, albo Układ. (la proposition, la phrase.)

Najlepsze jednak świadectwo spopularyzowania się już rodzimej terminologii gramatycznej, i to po szkołach, daje konsekwentnie ją stosująca gramatyka francuszczyzny S. Nałęcz-Moszczeńskiego [...].

Syntaxis — skład (s. 181): propositio simplex — propozycyja, założenie, fraza, układ, mówienie proste, composita — złożone, subiectum — (pod-, przed-, w-, s. 353) jestota (s. 495), praedicatum — jakość, przymiot, obiectum transitivum — czynienie myślne, objestota (s. 205), rząd prosty, istny, udzielny (s. 546), istotny (s. 557), intransitivum — nieprosty, odnośny.