terminów gramatycznych online
sens zdanie, wypowiedź, znaczenie wypowiedzi?
Geneza: łac. sensus 'zmysł, pojmowanie'
Jeden z synonimów znaczenia. Używany zarówno przez niektórych filozofów i logików, jak i językoznawców
Cytaty
Fráncuzi záżywáją kilkunastu krysek [...]. Osma znácząca period, to jest skończęnie sęnsu [...] się pisze w káżdym języku ták .
O. Do tego jeszcze zupełnie potrzeba nam sensu jak do kreski z kropką, choć nie cale zakończonego, jak do Periodu; kreska bowiem z kropką, jakom namienił, po cząstce Periodu kładzie się; dwie zaś kropki w poł Periodu, jako obaczyć można w przykładzie objaśniającym używanie kreski z kropką.
O. Znak podziwienia kładzie się po skończonym sensie podziwienie wyrażającym, nap: -----Jakże jest trudno, w szczęściu zachować umiarkowanie--!
P. Co jest złączający sposob? O. Jest kształt wyrażenia rożnych czasow słowa łącząc je z innemi czyli z koniunkcyami czyli partykułami, jakie są: gdyby, aby, żeby, oby ettc: P. Radbym to miał objaśnione przykładem. O. W tym sensie: Życzyłbym, abyś to uczynił, do słowa życzył przydaje się bym: do uczynił należy abyś, więc oba są w tym sposobie.
Czasem przyszłym składanym z nieograniczonego sposobu pięknie się kończy Period czyli sens jaki, nap: Błogosławieni wiecznie z Bogiem cieszyć się będą.
P. Co jest złączenie albo Konjunkcya? O. Jest słowo nieodmieniające się, ktore łączy słowa z słowami albo sens z sensem nap: Mariusz i Sylla sławni Wodzowie, konjunkcya i łączy dwa pojedyncze słowa.
P. Jak wynaleść w sensie ktorym Mianujący lub wzywający spadek? O. Przez pytania: ktoż? coż? przydane do Verbum.
Oprocz Dawającego i Oskarzającego mają jeszcze prepozycyą: za, z swoim spadkiem następujące w tych sensach: mam co komu za dobre, za złe; mam to sobie za honor, za szczęście, za żart, za dobry znak, za konfuzyą.
Łączenie, Conjunctio, co łączy słowa z słowami lub sens z sensem, np. chociaż, przecie, bowiem, ale.
Słowo, Verbum, ktore dopełnia sensu w mowie, wyrażając jaką akcyą lub stan, w ktorym rzecz zostaje, np. piszę, siedzę.
Znaki Ortograficzne są pewne krèski lub kropki, ktore się, nie już nad literami, jak akcenta, lecz między słowami, lub przy zawartym jakim sensie kładą.
Gdy sens już doskonale jest zawarty, tak, że albo nic więcej po nim nie następuje, albo jeśli następuje, on od tego bynajmniej nie zawisł, daje się kropka czyli Period [...].
Do dwoch kropek jeszcze zupełniejszego trzeba sensu, jak do kreski z kropką, choć nie zgoła zakończonego, jak do Periodu; tamta bowiem po jakiej cząstce, ta zaś w połowie Periodu kładzie sie.
Znaku pytania używamy po skończonym sensie pytanie znaczącym, np. [...] rozumiesz pewnie, iż z przyjaciołami masz sprawę! lecz i przyjaciele mają przyjacioł.
Znaki przerwania ztąd nazwane, iż wtrąceniem innych słow, ciągnącej się sens przerywają, tak, że wyrzuciwszy co między niemi jest, zostanie się przecie sens doskonały, np. Kogo sumnienie i poczciwość w dobrym nie utrzymuje, tego najstraszliwsze przysięgi (choć tak święte i ciężkie są obowiązki) od niesprawiedliwości nie powściągną.
P. Jak jeszcze osobliwiej zażywa się w Francuskim ten Zaimek Odnośny qui? O. Kiedy w Mowieniu czyli w sensie nie masz ani Imienia, ani Zaimka przed qui, ktore w ten czas znaczy kto [...]; na przykład: O Dieu! tu connois qui je suis! o Boże, ty wiesz, kto ja jestem.
Punkt (.) na końcu peryodu, gdy się sens należycie zakończył.
Także, gdy jedno, lub dwa słowa między drugim sensem kładą się, n. p. Gniéw, mówi Seneka, jest ze wszystkich namiętności najgorszy.
Znak zboczenia... się daje, gdy się sens jaki cale inny między drugim sensem kładzie; i zamyka się dwiema takiemi laseczkami ) (‖abo też (), np. Ja żadnej okoliczności nie zaniedbywam (bo też ani należy) nie tylko ciebie chwalić, ale też i pod niebo wynosić.
Mieszczący, słowo lub cały sens w mowę pomieszcza, bez łączenia, i porządnego poszykowania: Меня (кто бы подумалъ?) отъ табя отлучаютъ.
Kiedy zaś osoby kończeniami nie różnią się: nie trzeba onych zaimków zamilczać: oprócz gdzie z poprzedzającego sensu osobę poznać można po nieprzerwanym i bliskim sensie. Я предлагалъ вамъ свое мнѣніе, для того что желалъ вашего исправленія, искалъ благополучія, усердствовалъ о вашей чести.
Zaimki: go, mu, mi, ci, mię, cię, się, źleby się kładły na początku sénsu, np. go szukám, mu dám itp. mówić i pisać należy szukám go, dám mu.
Tryb Złączający. Zowie się tak przeto, że się łączy zawsze z drugim sensem za pomocą jakiego Łącznika pospolicie Łącznika que.
Łączniki służą do łączenia sensu z sensem.
Po imieniu najprzedniejsze jest w mowie ludzkiéj słowo, bo bez niego, nie byłoby zupełnéj myśli, czyli sensu; ponieważ nie byłoby takiego wyrazu, który znaczy sąd czyli zdanie o rzeczy; gdybym mówił np. człowiekiem, list twój, ci zegarek, nikt by mnie nie zrozumiał. Dopełniwszy zaś sensu przez przydane słowo, wyrażające sąd czyli zdanie o człowieku, liście, zegarku, każdy mnie zrozumie.
Widzieliśmy, że spójniki dzielą się na pojedyńcze i parzyste. Pojedyńcze łączą dwa tylko wyobrażenia i wyrazy; parzyste rozciągają się na kilka lub kilkanaście członków całego sensu, w okresie czyli periodzie zamkniętego [...].
Fraza, jest zbiór kilku wyrazów czyniących myśl czyli sens. Cnoty i nauki są nieocenionym skarbem człowieka.