terminów gramatycznych online
pisownia etymologiczna
Język: polski
- Fizyjologiczny opis spółgłosek: Malin/1869
- Historyczna fonetyka czyli głosownia: Rozw/1923
- Opis fizyjologiczny i rodowód samogłosek: Malin/1869
- Pisownia: Kr/1897, Mał/1879
- Przypiski: Uchw.AU/1891
- Uwagi wstępne: Uchw.AU/1891
- Zasady pisowni polskiej: Kr/1917
Cytaty
[...] Tymczasem prof. Małeckiemu podobało się w jego gramatyce wbrew rozwiniętéj tu zásadzie naszéj pisowni etymologicznéj polecać formy: bóstvo, bosƙi za normalne i organiczne, z okaléczeniem temátu Bóg na zgłoskę bo, aby tylko uratować násuwne s pogłosów stvo, sƙi itd. [...].
[...] Jakkolwiek w polskim języku samogłoska y nie tylko jak w greczyznie jest córką samogłoski u, ale także powstaje ze samogłoski i pozbawionéj swojego j, i słusznie w wyrazach polskich i spolszczonych po spółgłoskach twardych zamiást czystego i piszem y, to jednakże sądzę, jiż przez nader usprawiedliwione uwzględnienie klasycznych języków, to jest greczyzny i łaciny, powinniśmy w greckołacińskich názwach naukowych i w jimionach własnych zachować etymologiczną pisownią tych języków [...].
Zalecają np. jedni nade wszystko fonetyczną pisownię; drudzy - żądają etymologicznéj, z tamtą częstokroć wręcz sprzecznéj; trzeci trzymają się znowu raczej t. zw. historycznéj pisowni.
Co do III, 6 nadmieniamy, że wobec chwiejności w wymawianiu wydało się rzeczą stosowną zalecić wyłącznie pisownię etymologiczną: logika, imaginacya.
[Lucjan Malinowski] Co do -yja, -ija; - -ja - -ya, ia w wyrazach grecko-łac. i romańskiego pochodzenia, uważam pisownią -yja, -ija za jedynie fonetyczną w dzisiejszym stanie języka (pisownia -ia wyłącznie byłaby etymologiczną).
Piszemy wyrazy sprzecznie z obecnym wymawianiem, lecz zgodnie z ich pochodzeniem, to jest zgodnie z pisownią, a po większej części i z wymawianiem pokrewnych im wyrazów; np. mór, morzyć; głód, głodny, głodzić; blizki, stpol. przysłówek blizu; gryźć, gryź, gryzie, i t. p., i to jest pisownia etymologiczna.
W pniach, czyli tematach wyrazów obcych, zatym przedewszystkim w ich zgłoskach początkowych, zatrzymać etymologiczną pisownię przez i, np.: biologja, biograf, fiolet, miazmat, hiacynt, Hiob, Hieronim, trio, Pius, diagnoza.
Ustaliła się taka pisownia, ogółem biorąc, tylko tam, gdzie [pisownia] etymologiczna »poprawna« nie była podtrzymywana przez oboczność niepochylonego o.
Tu należą złożenia z pół-, tak powszechnie w stp. przez u pisane, że ustalona później pisownia przez ó jest wprawdzie etymologiczna, ale nie historyczna.