terminów gramatycznych online
consonans liquida
Język: łaciński
- Chapitre I. Des noms / Rozdział I. De nominibus: Fook/1768
- De Ortographia: Mora/1592
- Fizyjologiczny opis spółgłosek: Malin/1869
- Głosownia: Mał/1863, Mał/1879
- Literae: Cell/1725
- O samogłoskach. O znamionach nad samogłoskami (J. Mroziński): Rozp/1830
- Słowniczek: Gaert/1927
Cytaty
Quomodo Semivocales dividuntur? In Liquidas [hoc est molles] et Duplices [hoc est geminas]. Liquidae są názwáne, quia in carmine communem syllabam efficiunt. hoc est, mogą się ukrocić i przedłużyć: Vt ténebrae ćmá álbo ciemności. Duplices verò, iż dwie litery w sobie máją: Vt X, C et S. vel GS. Z verò geminum ss. Quot sunt Liquidae? Quatuor. L M N R. Quot sunt Duplices? Duae. X et Z.
Consonantes, są, niektore Liquidae, głośne, jáko to, L, M, N, R. Inne zás, są, Mutae, nieme, ktorych rozeznánie w Prosodiej, jest potrzebne. Tám też należy, X, i Z, ktore Duplices, sowitymi, názywáne bywáją.
Quatre des semivoïelles el em en er sont liquides; X et Q sont doubles, K n'est liquide, ni double.
[...]
Cztery z pułbrzmiących el, em, en, er, są Liquidae. X i z są dwoiste. K, ani jest liquida, ani dwoista.
Łacinnicy zwali je płynnemi, liquidae.
Są [...] niektóre, których brzmienie i bez dodanéj samogłoski ma pewną trwałość, zbliżającą je niemal do samogłosek, takiemi są te trzy: ł, l, r, które z tego powodu nazywają się spółgłoskamipłynnemi (liquidae).
[...] Przy brzmieniu spółgłosek powiéwnych powietrze s płuc płynące z głosem następującéj po nich samogłoski nie towarzyszy jim, lecz je przeniká, i dlá tego nazywámy je powiéwnemi (spirantes), które odróżniamy od płynnych (liquidae); tych bowiem brzmienie, aczkolwiek urábiá się również przez ciśnienie na siebie nárzędzi mównych, jednakże ciśnienie to słabe lub mocne, nie wydaje już spółgłosek słabych lub mocnych, a powietrze s płuc płynące z głosem następującéj po nich samogłoski nie przeniká jich, lecz jim towarzyszy [...].
Spółgłoski twarde czyli piérwotne. Płynne (liquidae).
Szereg dziewiąty ukazuje - na stanowisku zupełnie odrębném - spółgłoski r, ł, wymawiane twardo. Dziesiąty szereg daje tesame, lecz jako miękkie (rz, l). Pozostawiam im nazwę płynnych (liquidae), wziętą tylko od ich przymiotu, a nie od wymawiających narzędzi, gdyż te i tutaj nie wystarczają: narzędziami tymi jest język i przednia część podniebienia (wymawianie litery r zaś przez gardło, nie jest słowiańskie).
Liquidae, p. spółgłoski.
Spółgłoski (consonantes) rozróżniamy: [...] C. Ze względu na stopień otwarcia narządów mowy: a) ★chwilowe: ★zwarte (wybuchowe, eksplozywne), ★zwartoszczelinowe (afrykaty), b) ★trwałe: ★szczelinowe (spiranty, powiewne), ★półotwarte (sonorne) l, ł, r, 1) czyste: płynne (liquidae) l, ł, r, boczne (laterales): l, ł, 2) nosowe: m, n.