terminów gramatycznych online
lingwistyka
Język: polski
Geneza: łac. linguā (por. niem. Linguistik, fr. linguistique, ang. linguistics)
- Głosownia: Mał/1879
- Przedmowa do Gramatyki: Malin/1869
- System gramatyczny: Gaert/1927
- Słownik, cz. I (A - O): SWil/1861
- Słownik, t. 1: A-G: SW/1900-1927
- Słownik, t. 2: H-M: SW/1900-1927
- Słownik, tom IV (L-Nić): Dor/1958–1969
- Wstęp: KarłT/1885
Zob. językoznawstwo
Cytaty
Językoznawstwo, a, lm. a, n. nauka języka, v. języków, filologja, lingwistyka.
Lingwistyka, i, blm. ż. (z łać.) nauka języków, szczególniéj nowożytnych.
[...] Ponieważ przez Lingwistykę rozumiáno dawniéj i jeszcze dotąd niektórzy rozumieją znajomość języków i piśmiennictwa nowoczesnych národów europejskich, stojących dzisiáj na czele oświaty i cywilizacyji, jako to: włoskiego, francuzkiego, angielskiego, niemieckiego itd., a przez Filologiją rozumiáno znajomość klasycznych języków, piśmiennictwa i dziejów starożytnych Greków i Rzymian; przeto uwáżám za rzecz stósowną określić tutáj znaczenie Lingwistyki i Filologiji, w jakim te dwie umiejętności dzisiáj pojmują uczeni badácze mowy ludzkiéj a zwłászcza Niemcy, z któremi w tym względzie zgádzám się zupełnie.
Umiejętnością bowiem, mającą za nájbliższy przedmiot język i uwáżającą takowy przede wszystkim tylko jako środek, za pomocą którego zamierzá ona wniknąć w duchową jistotę i żywot jednego albo kilku szczepów ludzkiego plemieniá, jest Filologijá, i ta náleży z jistoty swojéj do Historyji. Obok niéj stanęła Lingwistyka, którá má za przedmiot sám język jako takowy, i nie má wprost nic do czynienia z dziejowym żywotem mówiących temi językami ludów; stanowi ona część historyji przyrody człowieka. Tylko tam gdzie jistnieje piśmiennictwo, znajduje Filologijá dlá siebie materyjáł; język jest dlá niéj organem służącym do uchwyceniá duchowego żywota odnośnego národu; przeciwnie dla Lingwisty może mieć wielkie znaczenie język ludu nie mającego o sztuce pisaniá nájmniejszego wyobrażeniá; dlá niego piśmiennictwo jest tylko pożądanym środkiem ku dokładniejszemu zbadaniu językowych stosunków [...].
Filologa zajmują dzieje, które się włáśnie tam rozpoczynają, gdzie swobodná ludzká wolá wchodzi w rzeczywistość; na odwrót, przedmiotem Lingwistyki jest język, którego ustrój włáśnie się tak daleko poza kresem woli pojedyńczego człowieka znajduje, jak jest np. słowikowi niepodobną rzeczą zamienić swój śpiéw na śpiéw skowronka [...].
Dlaczego lingwistyka powszechna aż do dnia dzisiejszego ani o potęgowaniu się i w ia, ani u w ua nic zgoła nie wie i dlaczego całe istnienie dwugłosek od i i od u się poczynających jest przez nią albo całkiem ignorowane albo w najlepszym razie zbywane nazwą unächte Diphtongen: to jest dla mnie rzeczywistą zagadką.
W dalszym ciągu podaję słowniczek wyrazów technicznych lingwistyki, ułożony przeważnie z terminów utartych, dopełniony nowo utworzonymi. Poddaję go dyskusyi lingwistów i rad będę, jeżeli ta próba przyczyni się do utrwalenia nomenklatury na czas jakiś przynajmniej.
Językoznawstwo, a, blm. nauka języka a. języków, lingwistyka, glotyka, glotologja: J. jest nauką badającą prawa budowy, początek i dzieje języków. Karł. J. porównawcze, ogólne. <Język + Znawstwo>
Lingwistyczny przym. od Lingwistyka, językoznawczy: Tylko analiza lingwistyczna z wyrazów przyswojonych obce żywioły wydzielić potrafi.
Lingwistyka, i, blm. nauka języków ze stanowiska etymologicznego i porównawczego, językoznawstwo.
Glosologia, i, blm. Glotologia, Glotyka nauka o językach t.j. mowach, j ę z y k o z n a w s t w o, l i n g w i s t y k a. <Now. z Gr. glὃssa = język, mowa + -logia = nauka>
Po opanowaniu wiadomości wstępnych, można przejść do systematycznego studiowania nauki o języku. Naukę o języku nazywają rozmaicie: gramatyką, lingwistyką, językoznawstwem. Są to nazwy oznaczające zasadniczo tę samą dziedzinę badań, ale w każdej z nich zaznacza się nieco odmienny punkt widzenia.
Nazw językoznawstwo lub lingwistyka używamy, myśląc głównie o porównawczem badaniu języków ze względu na ich pokrewieństwo.
Lingwistyka ż III blm 1. «nauka zajmująca się badaniem języków; językoznawstwo»: Lingwistyka naukowa początek bierze od sofistów, a zwłaszcza od Protagorasa. ZIEL. T. Kult. ant. I, 194. Pod lingwistykę rzucił Samuel Linde podwaliny znakomitym słownikiem języka polskiego, uwzględniającym wszystkie narzecza słowiańskie. BRÜCK. Lit. 169. 2. przestarz. «nauka języków obcych, zwłaszcza nowożytnych»: Będąc wyrywanym ze wszystkich przedmiotów, tak klasycznych, jako i z lingwistyki i sztuk pięknych — zasłużył na imię pierwszego ucznia. SKIBIŃ. Pam. 311. // SWil. <łc. lingua = język>.