terminów gramatycznych online
lingwistyka
Język: polski
Geneza: łac. linguā (por. niem. Linguistik, fr. linguistique, ang. linguistics)
- Głosownia: Mał/1879
- Przedmowa do Gramatyki: Malin/1869
- System gramatyczny: Gaert/1927
- Wstęp: KarłT/1885
Zob. językoznawstwo
Cytaty
[...] Ponieważ przez Lingwistykę rozumiáno dawniéj i jeszcze dotąd niektórzy rozumieją znajomość języków i piśmiennictwa nowoczesnych národów europejskich, stojących dzisiáj na czele oświaty i cywilizacyji, jako to: włoskiego, francuzkiego, angielskiego, niemieckiego itd., a przez Filologiją rozumiáno znajomość klasycznych języków, piśmiennictwa i dziejów starożytnych Greków i Rzymian; przeto uwáżám za rzecz stósowną określić tutáj znaczenie Lingwistyki i Filologiji, w jakim te dwie umiejętności dzisiáj pojmują uczeni badácze mowy ludzkiéj a zwłászcza Niemcy, z któremi w tym względzie zgádzám się zupełnie.
Umiejętnością bowiem, mającą za nájbliższy przedmiot język i uwáżającą takowy przede wszystkim tylko jako środek, za pomocą którego zamierzá ona wniknąć w duchową jistotę i żywot jednego albo kilku szczepów ludzkiego plemieniá, jest Filologijá, i ta náleży z jistoty swojéj do Historyji. Obok niéj stanęła Lingwistyka, którá má za przedmiot sám język jako takowy, i nie má wprost nic do czynienia z dziejowym żywotem mówiących temi językami ludów; stanowi ona część historyji przyrody człowieka. Tylko tam gdzie jistnieje piśmiennictwo, znajduje Filologijá dlá siebie materyjáł; język jest dlá niéj organem służącym do uchwyceniá duchowego żywota odnośnego národu; przeciwnie dla Lingwisty może mieć wielkie znaczenie język ludu nie mającego o sztuce pisaniá nájmniejszego wyobrażeniá; dlá niego piśmiennictwo jest tylko pożądanym środkiem ku dokładniejszemu zbadaniu językowych stosunków [...].
Filologa zajmują dzieje, które się włáśnie tam rozpoczynają, gdzie swobodná ludzká wolá wchodzi w rzeczywistość; na odwrót, przedmiotem Lingwistyki jest język, którego ustrój włáśnie się tak daleko poza kresem woli pojedyńczego człowieka znajduje, jak jest np. słowikowi niepodobną rzeczą zamienić swój śpiéw na śpiéw skowronka [...].
Dlaczego lingwistyka powszechna aż do dnia dzisiejszego ani o potęgowaniu się i w ia, ani u w ua nic zgoła nie wie i dlaczego całe istnienie dwugłosek od i i od u się poczynających jest przez nią albo całkiem ignorowane albo w najlepszym razie zbywane nazwą unächte Diphtongen: to jest dla mnie rzeczywistą zagadką.
W dalszym ciągu podaję słowniczek wyrazów technicznych lingwistyki, ułożony przeważnie z terminów utartych, dopełniony nowo utworzonymi. Poddaję go dyskusyi lingwistów i rad będę, jeżeli ta próba przyczyni się do utrwalenia nomenklatury na czas jakiś przynajmniej.
Po opanowaniu wiadomości wstępnych, można przejść do systematycznego studiowania nauki o języku. Naukę o języku nazywają rozmaicie: gramatyką, lingwistyką, językoznawstwem. Są to nazwy oznaczające zasadniczo tę samą dziedzinę badań, ale w każdej z nich zaznacza się nieco odmienny punkt widzenia.
Nazw językoznawstwo lub lingwistyka używamy, myśląc głównie o porównawczem badaniu języków ze względu na ich pokrewieństwo.