terminów gramatycznych online
miękczyć się
Cytaty
Głoski syczące gardłowe sz, ż, cz, dz, nie miękczą się, gdyż miękkie nieodbite litery ś, ź, odpowiadają głoskom podniebiennym s, z, kłos w kłosie wóz w wozie, miękkie zaś odbite litery ć, dź, odpowiadają literom odbitym głosowym t, d, dla miękczenia więc gardłowych syczących spółgłosek nie pozostało żadne syczące miękkie brzmienie.
Lecz właśnie łatwość lub zupełna niemożność miękczenia się jest jedną z głównych własności spółgłosek twardych, i wszystkie, lubo nie w równym stopniu, łatwość tę okazują, oprócz r, która nigdy się w naszym języku nie miękczy, przez co uważa się za najtwardszą ze wszystkich.
Te więc spółgłoski miękczą się zwykle drugim i trzecim sposobem, to jest przez następujące po sobie i uważane za samogłoskę lub za znak miękczenia.
Spółgłoska ł miękczy się przez odrzucenie kréski u góry.
Spółgłoski n, s, z, miękczą się trzema sposobami, to jest: albo przez przybrane nad sobą znamię miękczące, albo przez następujące po sobie i uważane za samogłoskę, albo przez i będące tylko znakiem miękczenia np. dzwon, dzwoń dzwoni dzwonią; głos, głoś głosi w głosie; wóz, woź wozi w wozie.
Spółgłoski d, t, nie miękczą się same, jak w języku rossyjskim, ale się pierwéj zamieniają na niby miękkie dz, c.
Spółgłoski d, t, nie miękczą się same, jak w języku rossyjskim, ale się pierwéj zamieniają na niby miękkie dz, c, a te dopiéro miękczą się trzema sposobami: albo przez przybrane nad sobą znamię miękczące, albo przez następujące po sobie i uważane za samogłoskę, albo przez i będące tylko znakiem miękczenia np. chłód, chłódź chłodzi w chłodzie; post, pość pości w poście.
Spółgłoski g, k, tak na końcu wyrazów, jako i we środku przed innemi spółgłoskami, zawsze mają twarde brzmienie; nie przybiérają więc nigdy nad sobą znamienia miękczącego, ale się miękczą zawsze przez następującą po sobie samogłoskę i, np. kruk dług, kruki długi.
Nareszcie g miękczy się przed ą, ę, w wyrazach giąć giąłem, giętki zgięty.
Spółgłoski h, ch, miękczą się tylko w wyrazach cudzoziemskich, przybiérając po sobie samogłoskę i, np. historya, chirurg, Chiny, w wyrazach zaś właściwie polskich biorą po sobie y.
Spółgłoska niby miękka rz odpowiadająca twardéj r, nigdy się nie miękczy.
Miękczą się twarde pod wpływem następującego wietkiego e, é.
Pierwsza z tych głosek miękcząc się, zmienia się na ż, np. Sapieha, Sapieże.
Na końcu wyrazów odmiennych pisze się ch, która to głoska przed e nie miękczy się przez dodanie i, np. groch, grochem (a nie grochiem); głuchy, głuche (a nie głuchie).
[…] Spółgłoski słabe miękcząc się, przechodzą w słabe, mocne zaś w mocne.
[…] W skłánianiu zaś przymiotników h i ɦ miękczą się przed i w dzisiejszéj polszczyznie w ʒ, s […].
Spółgłoski miękkie (oprócz l) na końcu zgłosek zawsze, a w środku zgłosek przed drugą spółgłoską leżące kréskują się […]; na początku zaś i we środku sylab przed samogłoską miękczą się przez stosujące po nich i, które zastępuje kréskę, jeżeli po niém następuje samogłoska [...], albo to i jest samogłoską i razem znakiem miękczenia, kiedy nie ma więcéj samogłosek w téjże sylabie [...].
Jakie jest prawidło miękczenia i zamiany spółgłosek twardych? Spółgłoski słabe, miękcząc się, przechodzą w słabe, mocne zaś w mocne […].
§. 67. Spółgłoski WARGOWE p, b, f, w, nosowe w, n, i płynne r, ł, miękczą się na pie, bie, fie, wie; mie, ń; rz, l, jeżeli po nich następuje jakakolwiek samogłoska miękka.
Dla dźwięczności przed przyrostkiem -sz:
a) odrzuca się przyrostek k (-ek, -ok) [...]
b) miękczą się spółgłoski g, n, ł.
Twarde spółgłoski płynne r, ł, twarde wargowe p, b, f, w, twarde nosowe m, n, miękczą się na rz, l, p(i), b(i), f(i), w(i), m(i), n(i), jeżeli stoją przed miękką samogłoską.
W wyrazie brózda, bróździć zmiękczone zostały pod wpływem i dwie spółgłoski naraz zd, tak samo miękczyć się mogą grupy sk, zg, st.
Miękczyć ndk VIb, -ony [...] miękczyć się 1. «być miękczonym — palatalizowanym». [...] // L.