terminów gramatycznych online
zdanie złożone
Zdanie złożone (ściślej: wyrażenie zdaniowe złożone). Wg najbardziej rozpowszechnionej definicji - konstrukcja złożona z dwóch lub większej liczby zdań pojedynczych odpowiednio ze sobą zespolonych.
Cytaty
Pod względem składu bywają zdania: [...] 2. Złożone, jest połączeniem dwu lub więcéj zdań w jednę całość.
Zdanie złożone powstaje z dwóch lub więcéj zdań prostych w jedno złączonych.
Różne rodzaje zdań. Zdania być mogą pojedyńcze (npocтыя), złożone (сложныя), tudzież główne (главныя), przydane (придаточныя) i nawiasowe (вводныя). 2. Zdanie zowie się pojedyńczem czyli niezłożoném, gdy jeden tylko ma w sobie przedmiot i jeden należący do niego opowiednik. Np. Róża kwitnie. Gdy zaś w zdaniu będzie kilka części jednakowej natury, to jest kilka przedmiotów, lub opowiedników, albo leż kilka do tegoż samego wyrazu należących określeń lub dopełnień, zowie się złożoném. Np. Róże i lilije rozkwitły. [...] Tymże sposobem okréśla zdanie złożone Wostokow (obacz jego Gram. § 110). Przeciwnie Grecz przez zdanie złożone rozumie zdanie główne rozwinięte czyli uzupełnione przez dodanie zdań określających i dopełniających, albo téż połączenie kilku oddzielnych zdań głównych (obacz § 151 i dalsze). Lecz w pierwszym razie będzie to okres pojedyńczy, a w drugim złożony. Tu dodać jeszcze należy, że grammatycy dający takąż jak Grecz definicyję zdania złożonego, zmuszeni są odróżniać przedmiot i opowiednik złożony od pojedyńczego, przez co wprowadzają do grammatyki nową zbyteczną definicyję.
Najkrótszym narysem myśli jest zdanie pojedyncze, niby pojedyncza zgłoska jéj wyrazu. Więcéj takich zdań powiązanych ze sobą w jedność zdania złożonego, jest jakoby syllaba myśli (…).
Zdanie jest pojedyncze, kiedy przedstawia jednę sprawę, to jest, kiedy działki jego są pojedynczemi, np.: człowiek żywi się, a złożoném jest, kiedy działki są złożone, np.: człowiek żywi się i rośnie, — człowiek i zwierzę żywią się, albo kiedy w sprawomienniku lub innych działkach znajduje się wzięty na określenie czasownik sprawomianu, przez który przybywa do zdania inna podrzędna sprawa (…).
[…] Kasia po wodzie płynęła i utonęła, skąd widzim, że w tym zdaniu złożonym, którego podmiotem jest Kaśa […].
Zdanie złożone różni się tém od ściągniętego, że do kilku razem zestawionych podmiotów ma tyleż wspólnych im opowiedników, a każdy opowiednik tak do każdego pojedynczo wziętego podmiotu, zarówno jak i do wszystkich razem odnosić się będzie.
[…] Zdanie główne razem z jedném lub kilku pobocznemi nazywa się złożoném […].
Zdanie składające się z zdania głównego i z jednego lub kilku zdań podrzędnych, nazywamy zdaniem złożonem; przeciwnie to zdanie, które się tylko z jednego zdania składa, nazywamy zdaniem pojedynczem.
Zdanie złożone jest takie, które się składa z dwóch, trzech lub więcej zdań, z których każde ma swój własny podmiot i swoje własne orzeczenie, np. Chodzimy do szkoły, abyśmy się czegoś pożytecznego nauczyli. Człowiek sądzi a Bóg rządzi. Człowiek, którego Bóg stworzył na obraz i podobieństwo swoje, posiada rozum i wolę, aby dobre i złe poznał, dobre wykonywał, złego zaś unikał.
Zdanie, które się składa z dwóch, lub kilku zdań pokrewnych lub dopełniających się wzajemnie nazywa się zdaniem złożonem.
Zdanie główne razem z pobocznemi, należącemi do niego, oddziela się średnikiem od innéj grupy zdań, zależnéj od innego zdania głównego: aby to lepiéj wyjaśnić, wyobraźmy sobie duże zdanie złożone i oznaczmy zdania główne dużemi literami, poboczne zaś małemi.
Zdanie, składające, się najmniej z jednego zdania głównego i jednego pobocznego, nazywa się zdaniem złożonem.
Zdanie oznajmujące, wykrzyknikowe i pytające. Zdanie pojedyncze i złożone. Zdanie nierozwinięte i rozwinięte.
Zdanie złożone. Współrzędnie: Żołnierz strzela, Zdanie główne, Pan Bóg kule nosi. Zdanie główne. Podrzędnie: Dobry jak chleb, Zdanie główne, gdy nie ma kołacza, Zdanie poboczne.
III. Zdania ze względu na budowę: A. ★pojedyncze (proste): [...]. B. ★złożone: 1) części zdania złożonego: a) zdanie ★główne, np. Chłop sieje, b) zdanie ★poboczne: Chłop sieje, by w lecie zbierać plon.
Złożone, p. zdanie III.
Zdanie, w którego skład wchodzi więcej zdań pojedynczych lub ich równoważników, nazywamy złożonym.