terminów gramatycznych online
biernik dopełnienie
Cytaty
Sprawomiany czynu początkującego czyli tymczasowości, idące z kolei w szeregu sprawomianów, prócz narzędnika, wymaganego w rzadkich zdarzeniach, mają dwa dopełniacze właściwe dwom rodzajom sprawomianów, między któremi trzymają środek. W pewnych razach, niby sprawomiany woli, przybierają zamiarnik; w innych, jakoby sprawomiany czynu, przybierają na dopełniacza trzeci przypadek, rządowi sprawomianów czynu poddany, a wedle klucza organicznego ze sprawomianem w stosunku będący, który nazwiéjmy biernikiem, np: daje jeść, daje chleba, albo daje chléb; dopuszcza robić, dopuszcza roboty, albo dopuszcza robotę.
Wszystkie zaś dopełniacze: jestewniki, zamiarniki, bierniki, narzędniki, miejscowniki i kierunniki mogą być albo proste z pojedynczych wyrazów złożone, albo téż z określeniami w szczegółach.
Biernik .... Wyraz uzupełniający słowa czynne, ich rządowi poddany.
Takie określenie nazywa się dla tego dopełnieniem czyli przedmiotem dopełniającym i stoi w bierniku, celowniku, dopełniaczu lub téż w jakim spadku z przyimkiem.
Biernik stoi na pytanie: Kogo? co? i oznacza przedmiot, na który czynność podmiotu przechodzi, n. p. Cnoty towarzyskie uprzyjemniają życie ludzkie. Dukat wart jest trzy talary.
UWAGA. Po czém poznajemy zdanie pojedyńcze? Po tém, że ma tylko jeden podmiot, jeden orzecznik, jeden przydatek, jeden przedmiot bliższy czyli biernik od orzecznika zależny, jeden celownik i t. d.; krócéj mówiąc, poznajemy zdanie pojedyńcze po tém, że ma tylko po jednym wyrazie z każdego stósunku.
Przypadek IVty kładzie się na pytanie: kogo, co? Jest on albo rządzony (przez słowa lub przyimki przypadkiem IVtym rządzące), albo też kładzie się niezależnie, t. j. sam przez się. — Główne znaczenie tego przypadka na tém polega, że przez niego wyrażamy biernik w zdaniu.
Biernik (das nahere Objekt) jest to bierny przedmiot czynności przez słowo rządzące wyrażonéj (§. 589), t. j. taki przedmiot, że owa czynność ma się do niego jako do rzeczy bezwarunkowo sobie podległéj. np. Bóg stworzył świat.
Jeżeli więc takowy przelew jakiéj czynności przechodniéj na swój przedmiot jest tego rodzaju, że jéj się przedmiot biernie i ulegle poddaje: wtedy go nazywamy biernikiem.
§. 751. Na koniec należy tu jeszcze zastanowić się nad użyciem czasowników polskich w znaczeniu bierném.
Pomiędzy wszystkimi czasownikami same tylko słowa przechodnie mają tę własność, że albo z téj strony wyrażają czynność, jak takowa z podmiotu wynika i przechodzi na biernik, albo też wyrażają ją z przeciwnéj strony, t. j. jak biernik (i w ogóle przedmiot) tę czynność na siebie spływającą bierze i znosi; Bóg stworzył świat. — Świat został stworzony przez Boga.
Przypadek czwarty odpowiada na pytanie: kogo? co? Przypadek ten zależny stoi zwykle po czasownikach albo przyimkach czwartego przypadka po sobie wymagających, lecz niekiedy kładzie się także niezależnie. Ten przypadek służy przeważnie do wyrażenia biernika, czyli takiego przedmiotu w zdaniu, który się czynności biernie czyli ulegle poddaje, np. Bóg stworzył świat. Nieprzyjaciele zburzyli miasto. Uczeń napisał zdanie. Ojciec ukarał nieposłusznego syna. Ty bijesz psa.
BIERNIKIEM czyli "objektem bliższym" nazywamy w zdaniu imiona (rzeczowniki itd.) na pytanie kogo, co położone w przyp. IVtym, rządzonym przez jakie słowo przechodnie: imiona te wyrażają rzecz lub osobę bezwarunkowo podlegającą czynności, jaką owo słowo wyraża. Bóg stworzył świat.
Obok jednak omówionych gramatyk stosujących rozmaite określenia tam, gdzie jeszcze nie było żadnego ustalonego, były i takie, które chciały wywrócić wszystkie, nawet już dawno ogólnie przyjęte. Do nich należał podręcznik A. Morzyckiego [...].
Subiectum — mianownik, praedicatum verbale — sprawomiennik, nominale — jestewnik, obiectum directum — biernik, adverbiale loci — zastosownik, modi — dosprawiennik, attributum — właściwnik.