dopełnienie wyraz określający, część zdania

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Mucz/1825
• Bor/1830
• Rew/1845
• Desz/1846
• Such/1849
• Kurh/1852
• Gr/1861
• Łaz/1861
• SWil/1861
• Malin/1869
• Kam/1870
• Czep/1871–1872
• Malecz/1882
• Jes/1886
• Kras/1897
• SW/1900-1927
• Kr/1917
• Gaert/1927
• Kl/1939
• Dor/1958–1969
• Kor/1961

Co do znaczenia słowa są: […] 4) Zaimkowe, tak nazwane od tego, że się łączą z zaimkiem się, który czasem jest tylko dopełnieniem słowa, np. pocę się; czasem zaś znaczy zwrócenie czynienia na osobę czyniącego, np. kocham się.

Uwaga. Sztuka mięsa, nie jest Rzeczownikiem złożonym, ale drugi rzeczownik w spadku 2gim jest tylko dopełnieniem Rzeczownika pierwszego, tak jakbym powiedział, sztuka płótna, śklanka wody, i t. d.

II. Przypadek.

Szesnaście jest powodów główniejszych, dla których się kładzie. [...]

3.Po przymiotnikach wymagających dopełnienia, jakiemi są: blizki, chciwy, godzien, pewien, pomny, potrzebny, syt, wart, i t. d.

Kiedy człowiek rozważał daléj myślą i chciał powiedziéć nie o całości jakiego przedmiotu, ale tylko o części np. daj mi chleba, wody; ten wzgląd myśli był przyczyną utworzenia 4go skłońnika, dawniéj od grammatykarzów 2gim zwanego (genitivus). Tenże sam skłońnik został użyty i do oznaczenia dopełnienia, należności, własności: bo w rzeczy samej zasada myśli około tegoż samego punktu krąży. Mówiąc np. koniec noża, daję do zrozumienia: że chcę mówić nie o całym nożu; ale tylko o jego części, którą koniec nazywamy.

Wyrazy do okréślenia lub dopełnienia którejkolwiek części zdania służące, same przez inne wyrazy okréślane i dopełniane być mogą. Z takiego połączenia wyrazów utworzone okréślenia i dopełnienia, zwać się mogą złożonemi.

Piérwszy człowiek nazywał się Adam. Przymiotnik „pierwszy” jest okréśleniem przedmiotu zdania człowiek; a zaś Adam służy do dopełnienia słowa nazywał się.

W tym przykładzie zdanie przydane, „że długo żyć będzie" jest dopełnieniem słowa „obiecuje" i zajmuje miejsce rzeczownika zależnego od tegoż słowa.

Również w polskim języku tryby bezokoliczne nie mogą być dopełnieniem rzeczowników. Np. Sztuka pisania (nie zaś pisać). Chęć widzenia (a nie widzieć).

Gdy przy jednym wyrazie jest kilka okréśleń lub dopełnień, ważniejsze z nich zajmują piérwsze miejsce, a potém się kładą podrzędne.

Przedmiot, u, lm. y, m. [...] 5) = gram. pojęcie téj rzeczy, która jest przed uwagą miotu i na którą ten wywiera czynność za pomocą złącznika; dawniéj objekt, rząd słowa, dziś dopełnienie słowa (czynnego); np. rolnik uprawia ziemię, tu ziemię jest przedmiotem (Żoch.).

W 6. p. l. p. używa się stem, jako rzeczownik, wtenczas następujący po nim rzeczownik kładzie się w 2. p. jako dopełnienie […] stem żołnierzy.

W takowym używaniu słowa posiłkowego być do wyrażeń nieosobistych spostrzegamy tę osobliwość, że w czasie przeszłym używá się formy nijakiéj jimiesłowu, pomimo że dopełniający jego znaczenie wyráz może być rodzaju męzkiego lub żeńskiego; np. ƶál ⴅi było, a nie był, gdyż tu ƶál jest tylko dopełnieniem orzeczeniá, a bynajmniéj podmiotem zdaniá [...].

Słowa: trzeba, potrzeba, można, należy, wymagają przy sobie dopełnienia drugiego jakiegoś słowa, i równie jak słowo niema, nie mają trybu bezokolicznego.

Najgłówniejszym dopełnieniem bywa przedmiot zdania, czyli rzeczownik, zaimek, przymiotnik, imiesłów oznaczający przedmiot, ku któremu jest skierowane: działanie, życzenie, uczucie, albo chęć podmiotu.

Dopełnienie nie oddziela się żadnym znakiem pisarskim od podmiotu i orzeczenia.

[…] Pszczółka—podmiot; co zrobiła? Odwiedziła—orzeczenie; Co odwiedziła? Mrówkę—dopełnienie, położone w bierniku. Takie dopełnienie nazywamy prostém […].

Słowo bierne, jest to słowo, które oznacza czynność wywieraną na podmiot, na dopełnienie, czyli na wyraz odmienny w 4-ym przypadku; słowo bierne powstaje z imiesłowu biernego i ze słów: być, zostać, stać się, i t.d.

Niektóre z tych zdań, jak: ciemność ogarnia, ludzie żegnają, nie są nawet zrozumiałe, potrzebują koniecznie określenia lub dopełnienia.

Dopełnienie rzeczowników słownych.

[…] Dopełnienia przymiotników. […] Z przymiotników względnych […] tylko winien i wart rządzą przyp. 4.

[…] Przyimek do z 2. przyp. wyraża: […] 4) Dopełnienie przymiotników […], gdzie zastępuje 3. przyp. […].

[…] Przyimek — z (z 2. przyp.) oznacza oprócz tego: […] 4) Dopełnienie czasownika […].

[…] Oprócz tego przyimek od z 2. przyp. wyraża: […] 3) Dopełnienie czasowników […], przy czym pierwotne znaczenie przyimka (oddalenie lub rozłączenie); bardzo wyraźnie występuje […].

[...] Pytanie może być dwojakie: 1) Pytanie formalne czyli takie, w którym już jest wyrażony członek zdania (tj. podmiot, orzeczenie, dopełnienie, określenie), podlegający pytaniu, a co do którego tylko chcemy mieć pewność. Na takie pytania można odpowiedzieć tak lub nie. 2) Pytanie materialne, w którym chodzi o wykrycie niewiadomego członka zdania, i na które odpowiada się podmiotem, orzeczeniem, dopełnieniem lub określeniem.

Przedmiot, u, lm. y [...] 4. gram. dopełnienie słowa czynnego, objekt. W zdaniu: Rolnik uprawia ziemię - wyraz "ziemię" jest przedmiotem. Żoch.

Określenie, a [...] 2. [...] d) gram. wyraz określający: określenia i dopełnienia. O. rzeczowne (= dopowiedzenie, apozycja). O. przymiotne, przysłówkowe. O. miejsca, czasu, sposobu (= okoliczność).

Dopełnienie, p. zdanie I.

Składni poświęcona była książeczka S. Gruszczyńskiego.

Terminologia. Propositio simplex — zdanie pierwotne, gołe, complexa — wykształcone, określone; subiectum — podmiot, praedicatum — orzecznik, predykat, copula — łącznik, kopula, obiectum — przedmiot, obiekt dopełniający, dopełnienie [...].