terminów gramatycznych online
dopełniacz podmiotowy
Cytaty
Dopełniacz zostaje względem głównego rzeczownika, któremu jest przydany, albo w stosunku podmiotu, albo też w stosunku przedmiotu (§. 589). W wyrażeniach, jak np. miłość Boga ku ludziom; płacz matki; wieś mego brata [...] dopełniacz [...] ma wszelkie własności podmiotu względem swego głównego rzeczownika. [...] Ponieważ tego rodzaju dopełniacze są w języku naszym najzwyklejsze: nazwiemy je sobie tedy Dopełniaczem zwyczajnym albo podmiotowym, (w gramatyce łacińskiéj: genitivus subjectivus).
Dopełniacz zwyczajny albo podmiotowy jest ten, który oznacza sprawcę, który coś czyni, albo właściciela, który coś ma, albo źródło, z którego znaczenie głównego rzeczownika pochodzi. I tak w przykładach: książka ucznia, igła siostry, wóz i konie rolnika, dom mojego ojca; dopełniacz ucznia, siostry, rolnika, ojca, jest zwyczajny czyli podmiotowy, albowiem oznacza właściciela, który coś posiada.
Dopełniacz zostaje względem złączonego z nim głównego rzeczownika w stósunku dzierżawczym czyli podmiotowym [...] W wyrażeniach, jak np. miłość Boga ku ludziom [...] dopełniacz zostaje w stósunku podmiotu czyli dzierżawczym [...]. Możemy nazwać taki dopełniacz w polskim języku "dzierżawczym czyli podmiotowym"; (w gramatyce łacińskiej: genitivus subjectivus).
Dopełniaczem określającym (genitivus attributivus) nazywamy drugi przypadek rzeczownika lub zaimka rzeczownego, dodany do rzeczownika innego jako określenia. Co do znaczenia rozróżniamy: dopełniacz ogółowy (całości i materii), d. dzierżawczy, d. podmiotowy, d. przedmiotowy, d. jakościowy (własnościowy), d. zawartości i d. wyjaśniający.
Dopełniacz podmiotowy (genitivus subjectivus), pokrewny dopełniaczowi dzierżawczemu, oznacza podmiot czyli sprawcę czynności albo właściciela przymiotu, wyrażonego przez rzeczownik określany; odpowiada jak dopełniacz dzierżawczy, na pyt. czyj? Np. praca człowieka [...].
Dopełniacz, zależny od rzeczowników, oznaczających czynność lub stan, może wskazywać albo na przedmiot, będący sprawcą tej czynności lub stanu, albo na przedmiot, pozostający pod działaniem tej czynności lub stanu. W wyrażeniu, naprz. miłość brata, dopełniacz brata może oznaczać, że brat jest sprawcą stanu, wskazanego w wyrazie miłość (brat kocha) albo, że brat jest przedmiotem czyjejś miłości (brat jest kochany). W wypadku pierwszym mielibyśmy do czynienia z dopełniaczem podmiotowym, w wypadku drugim — z dopełniaczem przedmiotowym. Dopełniacz podmiotowy wskazuje na sprawcę czynności lub stanu, wyrażonego w rzeczowniku nadrzędnym.
Podmiotowy 1. jęz. «dotyczący podmiotu jako części zdania; mający jego cechy»: Dopełniacz podmiotowy «dopełniacz oznaczający podmiot, czyli sprawcę czynności albo nosiciela cechy wyrażonej przez rzeczownik określony; odpowiada na pytanie: czyj? (np.: praca człowieka, błękit nieba)».