Słownik historyczny
terminów gramatycznych online

dopełniacz przydawka dopełniaczowa
Hierarchia Dzieła

Język: polski
Dział: Składnia (współcześnie)

Cytaty

Mał/1863, s. 269 Definicja

Objaśniające dodatki przynależne rzeczownikowi [...]. Może to być Rzeczownik przydany do głównego rzeczownika w IIgim przypadku; np. fale morza; mieszkańcy miasta [...]. Taki dodatkowy IIgi przypadek dopełnia znaczenie głównego rzeczownika; będziem go przeto nazywali Dopełniaczem.

Mał/1863, s. 301 Definicja

A. Dopełniacz.

§. 650. Jeżeli dwa rzeczowniki tak się znajdą jeden przy drugim, że razem tworzą obydwa jedno wyobrażenie, natenczas jeden z nich kładzie się zawsze w przyp. IIgim, t. j. kładziemy ten z pomiędzy nich w przyp. Ilgim, który dopełnia znaczenia drugiego (głównego) rzeczownika. — Nazywamy taki przyp. IIgi Dopełniaczem (§. 585). np. dzieła Mickiewicza; posąg Alexandra W. [...]

§. 651. Dopełniacz zostaje względem głównego rzeczownika, któremu jest przydany, albo w stosunku podmiotu, albo też w stosunku przedmiotu (§. 589).

Lerc/1877, s. 79 Definicja

Dopełniacz jestto rzeczownik stojący w drugim przypadku, dodany głównemu rzeczownikowi dla dopełnienia znaczenia tego głównego rzeczownika, np. łzy matki, mieszkańcy miasta, płacze nędzarza, Stwórca nieba i ziemi itd.

Lerc/1877, s. 89 Definicja

Jeżeli jaki rzeczownik w drugim przypadku położony łączymy z innym rzeczownikiem, w celu dopełnienia znaczenia tego drugiego (głównego) rzeczownika, natenczas ten drugi przypadek nazywamy dopełniaczem, np. łzy matki, prośby ojca, napomnienia nauczyciela, książka ucznia, igła siostry, wóz i konie rolnika. Dom mego ojca. Sługa biskupa.

Mał/1879, t. I, s. 166

Są w obiegu i polskie nazwy przypadków, przez Kopczyńskiego wymyślone, np. mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, wołacz itd. W niniejszej gramatyce zostały tylko niektóre z wyrazów tych zatrzymane, wszelako w inném jak dotąd znaczeniu, to jest w znaczeniu poszczególnych tylko odcieni tego albo owego przypadka, na jakie je musi rozróżniać Składnia. Stósuje się to np. do dopełniacza, która to nazwa określa tylko pewien i to dość drobny odcień IIgo przypadka.

Mał/1879, t. II, s. 397 Definicja

§. 649. Jeżeli dwa rzeczowniki tak są ze sobą złączone, że wspólnie tworzą jedno wyobrażenie: natenczas jeden z nich kładzie się zawsze w przyp. IIgim. Mianowicie kładziemy ten z pomiędzy nich w przyp. IIgim, który znaczenie drugiego (głównego) rzeczownika dopełnia. Nazywamy taki przyp IIgi Dopełniaczem.

Kon/1920, s. 75 Definicja

Rzeczownik w II-gim przypadku, określający bliżej jakiś inny rzeczownik na pytanie: czyj? czyja? czyje? — nazywa się dopełniaczem.

PolTerm/1921, s. 91 Definicja

Określenia. Rodzaje określeń: a) właściwość: przydawka (dopowiedzenie, dopełniacz, przydawka), b) stosunek: okolicznik (miejsca, czasu, sposobu); c) przedmiot: przedmiot (nie tylko w bierniku), bliższy i dalszy.

Król/1922, s. 18

Określenia, wyrażające 1) właściwość, są: a) przydawka rzeczownikowa: Król Sobieski walczył, przydawka przymiotnikowa: Dzielnie wojska pobiły krzyżaków, przydawka rzecz. z przyimk.: Owad o czterech skrzydłach (czteroskrzydlny). b) dopowiedzenie: Sokrates, mędrzec grecki, nauczał o nieśmiertelności duszy. c) dopełniacz: Błogosławieństwo ojca buduje dzieciom domy.

Szob/1923, s. 325 Definicja

Przydawka, wyrażona za pomocą rzeczownika w dopełniaczu, nazywa się dopełniaczem.

Gaert/1927, s. 84

Dopełniacz, p. przypadki; p. zdanie I.

Gaert/1927, s. 107

C. ★Określenia: a) ★przydawka, określająca właściwość: 1) ★przydawka przymiotna (atrybut, atributum), np. dobry (chłopak); 2) przydawka rzeczownikowa: a) ★dopowiedzenie (apositio), np. (miasto) Lwów; b) ★dopełniacz, np. (okolice) Lwowa; c) rzeczownik z przyimkiem, (człowiek) ze wsi.

Kor/1961, s. 70 (69-70)

Podobną popularność, jaką za czasów Oświecenia zyskał podręcznik Kopczyńskiego, w drugiej połowie dziewiętnastego wieku osiągnęła gramatyka A. Małeckiego [...].

Propositio simplex — zdanie gołe, complexa — rozwinięte [...], attributum adiectivum — przydawka przymiotna; appositio — dopowiedzenie, genetivus — dopełniacz, propositio componens — zdanie współrzędne, copulativa — zwyczajne, adversativa — przeciwstawne, subordinata — poboczne, podrzędne, subiectiva — opisowe, obiectiva — zależne, przedmiotowe (1879) [...].

Kor/1961, s. 73 (72-73)

Obfitą terminologię z zakresu składni zawiera jej właśnie poświęcona a wydana już po ukazaniu się rozprawy Riesa książka A. Krasnowolskiego.

Terminologia. Propositio indicativa — zdanie oznajmujące [...]; appositio — dopowiedzenie, genetivus — dopełniacz, propositio componens — zdanie współrzędne, copulativa — łączne, adversativa — przeciwstawne, principalis — główne, nadrzędne, subordinata — podrzędne, poboczne [...].

Kor/1961, s. 77 (76-77)

Z chwilą uzyskania niepodległości i organizowania na nowo szkolnictwa polskiego przystępując do nauczania języka ojczystego językoznawcy polscy na zjeździe w roku 1921 uchwalili zrąb terminologii gramatycznej [...].

Składnia: [...], okolicznik, przydawka, dopełniacz, dopowiedzenie, związek współrzędny, podrzędny, zdanie złożone współrzędnie, podrzędnie, współrzędne, łączne, przeciwstawne, główne, poboczne, nadrzędne, podrzędne, podmiotowe, orzecznikowe, określeniowe, przedmiotowe [...].

Powiązane terminy