słowo nieosobowe

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Gddk/1816
• Br/1848
• Mał/1863
• Kam/1870
• Czep/1871–1872
• Mał/1879
• Jes/1886

Słowa dzielą się najogólniéj na osobowe i nieosobowe[…]. Nieosobowe odpowiadają tylko trzeciéj osobie […]. Słowo odpowiada tu zaimkom ja, ty, on, (ona, one), my, wy, oni (one) […].

§. 714. Słowami nieosobowemi (impersonalia) nazywamy takie czasowniki, których inaczéj używać nie można, jak tylko w 3ciej osobie licz. poj. Wyrażają one taką czynność, która nie pochodzi od żadnego podmiotu, ani wyraźnie położonego, ani nawet domyślnego, ale którą sobie wyobrażamy zupełnie nieosobowo; — np. błyska się, grzmi, świta, marznie, uchodzi, dnieje, należy, zależy, nie ma.

Podziały słowa są na: [...] nieosobowe, które zawsze tylko w 3-éj osobie liczby pojedyńczéj używają się, i wyrażają czynność, którą sobie nieosobowo bez żadnego podmiotu wyobrażamy: np. dnieje, grzmi [...]; a także i takie wyrażenia: mówi się[...], zapomniano.

Nieosobistemi czyli nieosobowemi nazywają się słowa, które się używają bez podmiotu i tylko z zakończeniem trzeciéj osoby […]. Od słów nieosobistych trzeba rozróżnić słowa jednoosobowe, które także się używają tylko w trzeciéj osobie, lecz w obu liczbach i mają przy sobie podmiot [...].

Takie słowa, jak właśnie to dnieć, przy których osoby lub rzeczy działającéj nie możemy w żaden sposób wyrazić, które się przeto dają używa tylko bez żadnego podmiotu, w rodzaju nijakim, i jedynie w samej IIIciéj osobie liczby poj. — te nazywają się nieosobowe (impersonalia).

Słowa bywają: a) czynne przechodnie, kiedy oznaczają czynność, przechodzącą na kogo lub na co, np. chwalę (brata), kocham (matkę), ganię (leniwca) [...]; f) słowa nieosobowe, przy których nie ma ani wyraźnéj ani domyślnéj istoty działającéj, jak: grzmi, błyska się, świta, dnieje, boli, itp.