terminów gramatycznych online
słowo nieosobowe
Język: polski
Cytaty
Słowa Czynne, także Niejakie i Nieosobowe znaczące czynność, dobierają w niektórych czasach słowa avoir.
Słowa dzielą się najogólniéj na osobowe i nieosobowe[…]. Nieosobowe odpowiadają tylko trzeciéj osobie […]. Słowo odpowiada tu zaimkom ja, ty, on, (ona, one), my, wy, oni (one) […].
Słowa nieosobowe rzadko są używane w czasie zaprzeszłym […].
§. 714. Słowami nieosobowemi (impersonalia) nazywamy takie czasowniki, których inaczéj używać nie można, jak tylko w 3ciej osobie licz. poj. Wyrażają one taką czynność, która nie pochodzi od żadnego podmiotu, ani wyraźnie położonego, ani nawet domyślnego, ale którą sobie wyobrażamy zupełnie nieosobowo; — np. błyska się, grzmi, świta, marznie, uchodzi, dnieje, należy, zależy, nie ma.
Podziały słowa są na: [...] nieosobowe, które zawsze tylko w 3-éj osobie liczby pojedyńczéj używają się, i wyrażają czynność, którą sobie nieosobowo bez żadnego podmiotu wyobrażamy: np. dnieje, grzmi [...]; a także i takie wyrażenia: mówi się[...], zapomniano.
Nieosobistemi czyli nieosobowemi nazywają się słowa, które się używają bez podmiotu i tylko z zakończeniem trzeciéj osoby […]. Od słów nieosobistych trzeba rozróżnić słowa jednoosobowe, które także się używają tylko w trzeciéj osobie, lecz w obu liczbach i mają przy sobie podmiot [...].
B. Słowa osobowe a nieosobowe.
§. 716. Przechodzimy teraz do różnicy, pomiędzy czynnościami i czasownikami naszymi pod tym zachodzącéj względem, że podczas gdy jedne z nich możemy wedle woli naszéj bądż jako osobowe, bądź jako nieosobowe czyli bezpodmiotowe wyrazić: to drugie nie dają się nigdy inaczéj wysłowić, jak tylko nieosobowo.
Takie słowa, jak właśnie to dnieć, przy których osoby lub rzeczy działającéj nie możemy w żaden sposób wyrazić, które się przeto dają używa tylko bez żadnego podmiotu, w rodzaju nijakim, i jedynie w samej IIIciéj osobie liczby poj. — te nazywają się nieosobowe (impersonalia).
W § niniejszym poznaliśmy tedy sześć rodzajów słów: 1. czynne przechodnie (chwalić, kochać) 2. czynne nieprzechodnie (pomagać, ufać), 3. nijakie (leżeć, stać), 4. zwrotne (chwalić się, leczyć się), 5. zaimkowe (bać się, przechadzać się) i 6. [słowo] nieosobowe (grzmi, dnieje).
Słowa bywają: a) czynne przechodnie, kiedy oznaczają czynność, przechodzącą na kogo lub na co, np. chwalę (brata), kocham (matkę), ganię (leniwca) [...]; f) słowa nieosobowe, przy których nie ma ani wyraźnéj ani domyślnéj istoty działającéj, jak: grzmi, błyska się, świta, dnieje, boli, itp.