słowo nieosobiste

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Sty/1675
• Duch/1699
• Mal/1700
• Dąb/1759
• SzyGram/1767
• Mon/1780
• Ant/1788
• Don/1795
• Szum/1809
• DwBg/1813
• Gddk/1816
• Jak/1823
• Mucz/1825
• Rew/1845
• Desz/1846
• Ryk/1850
• Kurh/1852
• Szt/1854
• Gr/1861
• Malin/1869
• Czep/1871–1872
• Malecz/1882
• Grub/1891

DE VERBIS IMPERSONALIBUS. O Słowach Nieosobistych.

Jáko w inszych językách, ták i we Włoskim, to jest Verbum Personale, ktoremu się w spadku prostym osoby ja, ty, on, przydáją. To záś jest Impersonale (nieosobiste) ktoremu lubo się trzy osoby przydáją, przecię nie w spadku prostym, i samo się przez obiedwie licby nie stacza, jáko to Lice Godzi mi się [...].

Słowo [...] Nieosobisté po Fr. Impersonnel jest, któré sie tylko przes trzecią osobę náchyla. Takié sie znowu dzieli ná dwoje. jedno jest nieosobisté czyniącé, drugié nieosobisté ciérpiącé.

Verbum impersonale est, słowo nie osobiste jest, quod tantum conjugatur, ktore się tylko sprzęga, per unam personam tertiam, przez jednę osobę trzecią, in numero singulari, w liczbie małej, ùt pudet, jako wstydzi się, piget, leni się, paenitet, żal mi.

O słowach niesobistych (verba impersonalia).

Jakie czynności oznaczają słowa nieosobiste, i jak się czasują?

A. Słowa nieosobiste oznaczają takie czynności, które mocą natury, same przez się, bez żadnej pomocy ludzkiej, dzieją się, np. dnieje, chmurzy się, błyska się it.d.

[Słowa są] nieosobisté, gdy nié mają ani wyraźnie, ani domyślnie imiénia lub zaimka osoby, która jest czém, albo co robi, i przeto téż nie odmieniáią się przez wszystkié osoby, ale jedno tylko ma­ją zakończénié na osobę trzecią, np. bywá, czyni się.

I. Słowa Nieosobiste tylko się Czasują w trzeciej Osobie w Liczbie małej na przykład: il convient, przystoi.

II. Dwojakie są w Francuzkim języku Nieosobiste, Czynne, i Bierne.

Mamy jednakże słowa, w niewielkiej tylko liczbie, niezdolné z natury swojej do wyrażenia osób, liczb, i rodzajów: zamykają bowiem w sobie taką okoliczność, która sama przez się nie może się odnieść do Rzeczownika, i z nim sądu wyrazić: nie mają przeto słowa takie przed sobą rzeczy, która pomienione odmiany osoby, liczb i rodzaju, na inne wkłada Słowa. Z tego względu należą one do rzędu Przysłówków: gdyż wyrazy, które znaczą okoliczność lub przymiot taki, że go nie można wprost odnieść do Rzeczownika, i przezeń sądu okoliczność jaką wyrazić, nazywamy Przysłówkami. Lecz z innego względu, że mają w sobie zawarte znaczenie słowa być, i dlatego wyrazić mogą tryby i czasy, w poczcie je słów pomieszczono, i nazwisko dano nieosobistych, że osob wydać nie mogą; lubo nazwać by je można i bez-liczbowemi i bez-rodzajowemi, że liczby i rodzajów nie wyrażają. Słowa są te: jaśnieje, ciemnieje, chmurzy się, potrzeba, przystoi i t. d. rozebrawszy je, na szczególne wyrazy, toż samo powiemy: staje się jasno, staje się ciemno, jest pochmurno, jest potrzebne, jest przystojne.

Niewiele w języku naszym mamy Słów z natury swojej nieosobistych; to jest w których zamknięta jest okoliczność do żadnej, równie jak w Przysłówkach, nienależąca rzeczy, której by służyć mogła za przedmiot zdania czyli sąd: takie są potrzeba, należy, przystoi, wypada, wypadnie, mgli się, grzmi, świta, niemasz lub niema: i t. d.

Nieosobiste [słowa] zaś są te, które się przez wszystkie osoby nie odmieniają, ale jedno tylko mają zakończenie, na osobę trzecią liczby pojedyńczéj, np. grzmi, godzi się.

k) Są na koniec słowa, które się tylko w trzeciéj osobie używają: że stan bytu tego rodzaju nie może się do osoby mówiącej nigdy zastosować np. mgli się, śnieży się, potrzeba, przystoi, wypada, należy, można itp. i te nazywają się [słowami] nieosobistemi.

Słowa nieosobiste, czyli raczéj jednoosobiste, które się używają tylko w trzeciéj osobie liczby pojedyńczéj: it rains, deszcz pada; it snows, śnieg pada; it hails, grad pada.

Słowa nieosobiste są te które mają tylko trzecią osobę liczby pojedynczéj.

Słowa nieosobiste zowią się te, które w swojéj odmianie mają tylko trzecią osobę liczby pojedynczej lub mnogiéj, np. ząb mię boli, zęby mnie bolą i t. d., nie można zaś mówić: bolę, bolisz, boli, bolimy, bolicie, bolą i t. d. [...] Słowa nieosobiste są dwojakie: właściwe i niewłaściwe.

[...] Są nakoniec słowa, przy których się nie oznaczá w naszym języku jistoty działającéj. Te słowa używają się pospolicie w 3éj tylko osobie liczby pojedyńczéj i nazywają je gramatycy słowami nieosobistemi. Takowemi słowami są, np. [...] błyská śę (es blitzt) [...], gdzie widzim, że w niemczyznie towarzyszy takowym zajimek nijaki es.

Nieosobistemi czyli nieosobowemi nazywają się słowa, które się używają bez podmiotu i tylko z zakończeniem trzeciéj osoby […]. Od słów nieosobistych trzeba rozróżnić słowa jednoosobowe, które także się używają tylko w trzeciéj osobie, lecz w obu liczbach i mają przy sobie podmiot [...].

Глаголы въ разсужденіи формы спряженія бываютъ: [...] 5) Безличные, nieosobiste, употребляемые только въ 3-мъ лицѣ; напр. grzmi, marznie, taje, błyska się.