of grammatical terms online
czas przeszły niedokonany
Quotations
Tempora verborum. Czasy słow. Tempus praesens. Czas teraźniejszy. Tempus praeteritum imperfectum. Czas przeszły nie doskonały, czyli nie dokonany. T. praeteritum perfectum. Czas przeszły doskonały.
Przes. Niedokonany. J'avois miałem.
Niedokonany czas. Wyraża rzecz przeszłą, lecz razem z drugą, na przykład: J'étois à la table lorsque vous arrivâtes, Byłem u stołu gdyś przybył.
[Preteritum] Imperfectum. [Przeszły] Niedokonany.
Czas przeszły niedokonany i czas zaprzeszły nazywają się też czasami względnymi, gdyż one się same nie używają, ale zawsze odnoszą się do czasu przeszłego dokonanego, czy wyraźnie położonego, czyli w myśli dopełnić się mającego.
Trojaka ta czasu przeszłego różnica, w naszym języku wydaje się w taki sposób: mamy słowa niedokonane i dokonane, np. dawać, dać, brać, wziąć. Słowem tedy niedokonaném wyrażamy czasu przeszłego czynność niedokonaną, czyli niedokończoną, np. dawałem, brałem; a taką słowa odmianę zowiemy czasem przeszłym niedokonanym [...].
Czas przeszły. W tém tylko słowie używa się ten czas za niedokonany i dokonany, zawsze zaś, i we wszystkich słowach, rodzajowny. r. m. (Ja) byłem.
NB. Spójniki: żeby, aby, gdyby, bogdajby, tworzą tryb życzący, którego właściwie nie mamy w polskim języku [...]; jak życzącego, bo oba składają się ze spójników, z tą atoli różnicą, że spójnik: żebym, abym, gdybym, i t. d. kładziemy przed czasem przeszłym niedokonanym, lub dokonanym trybu oznajmującego, osoby 3ciéj, liczby pojedynczéj lub mnogiéj, jak np. Błagał, błagali, ubłagał, ubłagali.
Tak przeszły jak zaprzeszły czas jest albo niedokonany, albo dokonany, gdy wyraża objaw w przeszłości albo trwający albo skończone, stosownie do tego, czy od lica niedokonanego czy dokonanego pochodzi; np. Czas przeszły niedokonany: gasiłem, targałem.
Czas przeszły niedokonany: darłem, darłeś, darłam, darłaś, darła, darłom, darłoś, darło, darliśmy, darliście, darli, darłyśmy, darłyście, darły i t. d.
Nim przystąpim do nauki o spájaniu form omównych, zastanówmy się pierwéj, że każdá czynność, działanie, stán lub jakikolwiek objáw podmiotu, oznaczony częścią mowy nazwaną słowem, odbywá się w czasie obecnym, lub odbywáł się w czasie przeszłym, lub odbywać się będzie w czasie przyszłym. Stąd wypływá potrzeba jednolitych form słównych, oznaczających czynność, stán itd. podmiotu zachodzącą, zaszłą lub wydarzyć się mającą w tych trzech dobach czasu. Mámy zatym w mowie Jafetidów trzy formy słowa jednolite, lub złożone czyli omówne w niedostatku piérwszych, które nazywámy czasem teraźniejszym, przeszłym i przyszłym. Lecz czynność przeszłá mogła zajść w przeszłości i nie być skończoną, dokonaną, lub téż została cáłkiem skończoną i dokonaną, s tego powodu są dwie formy słowa jednolite lub omówne według ustroju każdego w szczególności języka, które nazywámy czasem przeszłym niedokonanym i czasem przeszłym dokonanym.
[...] Francuzi oznaczają w swojim języku jinne jeszcze odcieniá i okoliczności czynności przeszłych i mają następujące czasy przeszłe: 1. Przeszły niedokonany (imparfait). 2. Przeszły dokonany oznaczony (parfait défini). 3. Przeszły dokonany nieokreślny (parfait indéfini). 4. Zaprzeszłe dwa, oznaczające czynność już dawno przeszłą (plusqueparfait). 4. Nakoniec czynność przeszłą już przed jinną przeszłą (parfait antérieur).
Starosłowiański aoryst zastępujemy w naszym języku pospolicie formą omówną czasu przeszłego dokonanego, starosłowiański zaś niedokonany formą omówną czasu przeszłego niedokonanego lub częstotliwego, które się składają z jimiesłowu przeszłego i s czasu teraźniejszego słowa posiłkowego być.
Czas przeszły niedokonany oznacza czynność przeszłą, rozpoczętą albo nieukończoną, np. kupowałem, pisałem, brałem, czytałem, rachowałem itd.
W czasie niedokonanym przeszłym oznajmującym i warunkowym od zostawać mamy prawidłowie Zostawałem; w dokonanym zaś czasie wyrzuca się wa, zostałem, jak też w teraźniejszym zamiast zostawam, zostaję.
Czynić. Niedok. teraźn. czas. u-Czynić Dokonawczy [...] Nied[okonany] przeszły Czyniłem [...] Warunk. Bym [...] Dokonany u-Czyniłem Warunk Bym Rozkaz. bez nalegania Czyń! z naleganiem u-Czyń!
Czas przeszły: { a) niedokon: mówiłem, b) częstotl: mawiałem, c) dokon: zmówiłem.
Czas przeszły niedokonany.
Czas przeszły ma trzy formy, według tego, czy oznacza czynność niedokonaną (co się działo), czy dokonaną (co się stało), czy zaprzeszłą (co się stało było dawniej).
Czas przeszły niedokonany (tempo pretérito imperfeito) ma następujące zakończenia [...].
Czasy, tryby, imiesłowy i t. d., utworzone od czasowników dokonanych, nazywają się dokonane.
Czasy, tryby, imiesłowy i t. d., utworzone od czasowników niedokonanych, nazywają się niedokonane.
Mówimy zatem zwykle: czas przeszły niedokonany (chwaliłem), czas przeszły dokonany (pochwaliłem), czas przyszły niedokonany (będę chwalił), czas przyszły dokonany (pochwalę), bezokolicznik niedokonany (chwalić), bezokolicznik dokonany (pochwalić) i t. d.
Tryb oznajmujący
(Modo indicativo)
Czas teraźniejszy (Presente) [...]
Czas przeszły niedokonany (Imperfeito) || Czas zaprzeszły (Preterito mais que perfeito)
★Czas (tempus) forma czasownika, wyrażająca stosunek chwili czynności do chwili mówienia lub do chwili innej czynności. Ze względu na stosunek czynności do chwili mówienia rozróżniamy czas: ★teraźniejszy (praesens); ★przeszły (praeteritum): a) niedokonany (imperfectum), b) dokonany (perfectum), c) nieokreślony (aoristus), d) zaprzeszły (plusquamperfectum).