czynność dokonana

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Mucz/1825
• Sier/1838
• Ryk/1850
• SWil/1861
• Lerc/1877
• Mał/1879
• Oż/1883
• Jes/1886
• Kras/1897
• Lor/1907

Trojaka ta czasu przeszłego różnica, w naszym języku wydaje się w taki sposób: mamy słowa niedokonane i dokonane, np. dawać, dać, brać, wziąć. Słowem tedy niedokonaném wyrażamy czasu przeszłego czynność niedokonaną, czyli niedokończoną, np. dawałem, brałem; a taką słowa odmianę zowiemy czasem przeszłym niedokonanym. Słowem zaś dokonaném, wyrażamy czasu przeszłego czynność dokonaną czyli skończoną, np. dałem, wziąłem; a taką słowa odmianę zowiemy czasem przeszłym dokonanym.

W tych znowu wyrazach: ugotować, nalać, po opuszczeniu u, na, zostałyby wyrazy gotować, lać, znaczące też same czynnościi niedokonane, które w tamtych dwóch wyrazach są wystawione, jako już dokonane.

Czas ten wyraża czynność dokonaną, ale chwilę jéj dokonania ani ściśle oznaczoną, ani zupełnie upłynioną. Chociażby ta nawet była ścisle oznaczoną, używa się tego czasu, jeżeli niezupełnie jeszcze ułynęła. W ogólności używa się go, mówiąc o czynnościach dokonanych w czasie mającym jakąkolwiek łączność z chwilą obecną.

Dobielanie, i Dobielenie, a, lm. a, n. czynność niedokonana i dokonana bielenia czegoś.

Naprawienie, a, blm. n. 1) jednotliwa, lub dokonana czynność naprawiania [...].

Obmuskanie, v. Omuskanie, Obmuśnięcie, v. Omuśnięcie, Obmuśnienie, v. Omuśnienie, a, blm. n. dokonana częstotliwa i jednotliwa czynność ocierania, gładzenia, lekkiego zrywania.

Czynność teraźniejsza może być tylko niedokonana. Czynność przeszła może być albo niedokonana, albo dokonana, np. czytałem, przeczytałem; chwaliliśmy, pochwaliliśmy; pisałem, napisałem; uczyłem się, nauczyłem się. Czynność przyszła może być także dwojaka: albo niedokonana, albo dokonana, np. będę czynił, uczynię; będę chwalił, pochwalę; będę pisał, napiszę; będę się uczył, nauczę się.

A w tamtym razie w tém znowu rzecz główna, że się coś stało lub stanie — mniejsza o to, wśród jakich okoliczności. Tamta, tak zw. niedokonana czynność, jest to przestrzeń, ujęta wprawdzie w granice, ale z jednego boku t. j. końcowego otwarta; ta druga, „dokonana" czynność, jest to jakby punkt matematyczny, jak najściśléj określony, ale bez żadnych rozmiarów.

W liczbie pojedyńczej 4ty przypadek biernik, u nas dwojako się używa jak w pierwszym wzorze już powyżej umieściłem, trzeba bardzo na to uważać, i nie będę w następnych powtarzać tego. Np. mówią w 4tym przypadku Trzeba Szukać, pytanie (w 4m) kogo? Osoby, żony, panny, odpowiedź słyszymy; a znaleźć kogo chcesz? Osobę, żonę, pannę, tu czynność niedokonana, szukać i dokonana znaleźć naprzemian wszędzie się łączy zawsze.

Nosić, za-Nosić, Wozić, za-Wozić są czynnościami częstotliwemi i niedokonanemi, tu zaś jednotliwemi i dokonanemi zupełnie tak, co 4te prawidło nie mogło dokonać to 5te dopełnia te czynności.

[…] Jak słowa, tak i rzeczowniki słowne na —nie i —cie mogą wyrażać czynność niedokonaną albo dokonaną. Różnicy tej trzeba przestrzegać głównie w wyrażeniach, oznaczających okoliczność czasu na pyt. kiedy; a mianowicie rzeczownik słowny dokonany, jako określenie czasu, może oznaczać tylko czas następny albo uprzedni względem innego czasu [...]. Można np., powiedzieć: przed otwarciem bramy, po zamknięciu posiedzenia itp., lecz tylko: podczas otwierania, podczas zamykania [...].

Czas przeszły ma trzy formy, według tego, czy oznacza czynność niedokonaną (co się działo), czy dokonaną (co się stało), czy zaprzeszłą (co się stało było dawniej).

Czas przeszły niedokonany (tempo pretérito imperfeito) ma następujące zakończenia [...].