terminów gramatycznych online
czasownik zwrotny
Język: polski
- Część I (wstępna): Jes/1886
- Część trzecia. Rzecz o słowach: Such/1849
- Historyczna fonetyka czyli głosownia: Rozw/1923
- IV. Rozwój polskiej terminologii gramatycznej po Kopczyńskim: Kor/1961
- Nauka odmiany wyrazów: Kon/1920
- Odmienne części mowy: Lerc/1877
- Składnia: Mał/1863, Łaz/1861
- Słowniczek: Gaert/1927
Czasowniki zwrotne są to czasowniki, których nieodłącznym elementem składowym jest morfem się, np. bać się, stać się, nabiegać się, doprosić się.
Cytaty
Czasowniki czynne lub nijakie, które Zaimek zwrotny: się stale przy sobie mają, i bez niego używać się nie dadzą, nazywane są zwrotnémi; np. czołgać się, śmiać się, pocić się.
[…] Czasowniki zwrotne tracą w imiesłowie czasu przeszłego zaimek zwrotny się, np. Większa część gości, którzy się zjechali=większa część gości zjechałych […].
W jaki sposób myśl dana ma być wyrażona, czy przez czasownik czynny, czy przez bierny, czy zwrotny: to pospolicie wychodzi na jedno.
Czasowniki zwrotne są to takie słowa, które i bez zaimka się mogą mieć znaczenie przechodnie, np. bawić - bawić się, myć - myć się, uczyć - uczyć się itd. Czasowniki zwrotne przybierając "się" oznaczają więc, że czynność wraca się do przedmiotu a nie przechodzi na inny przedmiot, np. myję się, znaczy, że czynność mycia wychodzi odemnie i wraca do mnie, czyli przy mnie zostaje, podobnie: czeszę się, ubieram się, bawię się, uczę się, kąpię się itd.
Zdarza się często, że czasowniki przechodnie łączą się z zaimkiem zwrotnym: się, mianowicie jeżeli niemi wyrazić chcemy czynność, zwracającą się ku osobie działającéj: np.: ten zarozumialec chwali się ustawicznie — tu, czynność podmiotu: chwali się — czyli: chwali siebie — nie przechodzi na kogoś drugiego, ale zwraca się raczej ku podmiotowi samemu. Otóż czasowniki takie nazywamy [czasownikami] zwrotnemi.
Chwalę się, znaczy, że pochwała wychodzi z ust moich i że ja sam jestem przedmiotem tej pochwały.
Takie czasowniki, które wyrażają czynność, zwracającą się znowu na tę samą osobę lub rzecz, która coś działa, nazywają się czasownik zwrotne.
Jest jeszcze druga stara kategorja czysto fonetycznego zaniku nosowości w polszczyźnie, mianowicie stała oboczność w st. języku mie cie sie jako adverbalia (przy czasownikach zwrotnych lub przechodnych), zatem wskutek prastarej enklityczności, obok mię cię się w innem użyciu (przy przyimkach itd.).
Czasowniki [...] Podział ze względu na właściwości składniowe: 1) przechodnie (transitiva), 2) nieprzechodnie (intransitiva), 3) zwrotne (reflexiva).
Podobną popularność, jaką za czasów Oświecenia zyskał podręcznik Kopczyńskiego, w drugiej połowie dziewiętnastego wieku osiągnęła gramatyka A. Małeckiego [...].
Flexio — fleksyja: casus — skłonnik (1879), genus — strona, verbum reflexivum — czasownik zwrotny, modus coniunctivus — przypuszczający, idealny, warunkowy, infinitivus — bezokolicznik (1879), participium praesentis — imiesłów współczesny, praeteriti — zaprzeszły.