of grammatical terms online
określenie
Quotations
Wyrazy do okréślenia lub dopełnienia którejkolwiek części zdania służące, same przez inne wyrazy okréślane i dopełniane być mogą. Z takiego połączenia wyrazów utworzone okréślenia i dopełnienia, zwać się mogą złożonemi.
Piérwszy człowiek nazywał się Adam. Przymiotnik „pierwszy” jest okréśleniem przedmiotu zdania człowiek; a zaś Adam służy do dopełnienia słowa nazywał się.
Gdy przy jednym wyrazie jest kilka okréśleń lub dopełnień, ważniejsze z nich zajmują piérwsze miejsce, a potém się kładą podrzędne.
Działki proste, mieszcząc w sobie same tylko wyrazy brane z tych części mowy, którym odpowiadają, nie potrzebują żadnych wyrazowych kombinacji, — objaśnia to zdanie na przykład powyżéj wzięte: Człowiek—nabożny—modli się—gorliwie—w kościele—Bogu—o człowieku! W działkach określonych te wyrazy, które, same stawając, tworzyłyby z siebie działki proste, są ich treścią, — wyrazy zaś do tychże dodawane dla kreślenia szczegółów, czyniących treść wydatniejszą, są określeniem.
Określenie może być rozmaite, dłuższe lub krótsze, pełniejsze lub mniéj rozszerzone, zawsze jednak osnowane być musi na treści swojéj, i wedle jéj wymagania w rozmiarach układane.
Przysłówek, jeżeli jest niezbędnie dla całości myśli potrzebny jest także dopełnieniem a nie określeniem jak ten, który tylko przymiot słowa bliżéj oznacza lub podnosi.
Wyraz w zdaniu, ściągający się do innego, na pytanie jaki? przez który jednę istotę odróżniamy od podobnych jéj, nazywa się określeniem, wyrazem określającym. Do oznaczenia określenia służy imię przymiotne, czyli przymiotnik.
Zaimki dzielą się na rzeczowne i przymiotne. Rzeczownemi są te, które zastępują miejsce rzeczowników czyli istotników, a w zdaniu są podmiotem, lub dopełnieniem […]. Przymiotnemi są te, które określają istotniki, albo téż razem i określają je i zastępują, a odmieniają się jak przymiotniki, w zdaniu zaś są określeniem; lecz gdy są użyte bez istotnika mogą być podmiotem lub dopełnieniem [...].
Jeżeli w zdaniu oprócz części głównych są jeszcze inne wyrazy, jak określenie, dopełnienie, lub wyrazy okolicznościowe, takie zdanie nazywa się rozwiniętém, a każda z tych części zdania nazywa się podrzędną, bo zdanie może się bez nich obejść.
Podstawy już pewne odkryliśmy ze swej mowy przewyższają o wiele łacińską i jnne; od nas samych zależy stanąć na właściwej drodze, a tą jest używanie swojich wyrazów, prawideł jiloczasu; określeń i t. d.
W zdaniach nad łacińkie, takoż niepotrzeba więcej określeń jako to: substantivum (domyślaj się nomen) jimie osoby lub rzecz., adjectivum przymiotnik; praedicatum omównik; adpositio (po gr. epitet) dopełniacz czyli załącznik
Niektóre z tych zdań, jak: ciemność ogarnia, ludzie żegnają, nie są nawet zrozumiałe, potrzebują koniecznie określenia lub dopełnienia.
Pierwsze z nich, to jest formy liczby mn.: zbiednieli, zgłodnieli,... używają się jako orzeczenia w zdaniu; drugie zaś, to jest zbiedniali, zgłodniali — jako określenia; np. ludzie zbiednieli, zgłodnieli, dzieci zgłodniały; w przeciwstawieniu do: ludzie zgłodniali, lub dzieci zgłodniałe oczekują pomocy, i t. p.
Takie zdanie, w którem podmiot i orzeczenie posiadają bliżej objaśniające dodatki czyli określenia, nazywa się zdaniem rozwiniętem. Zdanie rozszerza się więc czyli rozwija się za pomocą rozmaitych określeń.
Części podmiotu rozwiniętego i części orzeczenia rozwiniętego. Określenia. Rodzaje określeń: a) właściwość: przydawka (dopowiedzenie, dopełniacz, przydawka), b) stosunek: okolicznik (miejsca, czasu, sposobu); c) przedmiot: przedmiot (nietylko w bierniku), bliższy i dalszy.
Określenia i ich rodzaje. Części podmiotu i orzeczenia rozwiniętego z wyłączeniem podmiotu zasadniczego i orzeczenia zasadniczego, mają wspólną nazwę określeń. Określenia, wyrażające 1) właściwość, są: a) przydawka [...]. b) dopowiedzenie [...]. c) dopełniacz [...]. Określenia wyrażające 2) stosunek: a) okolicznik miejsca [...]
Określenie, p. zdanie I.
I. Części zdania: A. ★Podmiot (subiectum): a) ★nierozwinięty, np. koń (biegnie). b) ★rozwinięty, = podmiot ★zasadniczy, np. koń + ★określenie, np. młody. [...]
C. ★Określenia: a) ★przydawka, określająca właściwość [...]; b) ★okolicznik, określający stosunek [...]; c) ★przedmiot (dopełnienie, obiectum) określa wyrazy wskazując na osobę lub rzecz.
Wszystkie inne części zdania, które bezpośrednio lub pośrednio zależą od podmiotu i orzeczenia, nazywamy określeniami.
Wszystkie części zdania prócz podmiotu i orzeczenia nazywają się określeniami. Istotnie określają one, tzn. ograniczają zakres członu określanego przez podanie jego charakterystycznych znamion (właściwości, okoliczności, stosunku do jakiegoś przedmiotu itp.).