terminów gramatycznych online
forma trzecia deklinacja
Cytaty
Forma trzecia. […] Forma ta zamyka w sobie imiona nieżywotne tudzież te żywotne, które żadnéj płci nie znaczą. Trzy są zakończenia imion w téj formie, e, ę, o […].
Przymiotniki polskie, jakeśmy wyżéj mówili, mają trzy zakończenia na trzy rodzaje, a każdy rodzaj ma szczególne sobie służące przypadkowanie, w obydwu liczbach, które się z żadną z rzeczowników formą nie zgadzają. Stąd wypływają trzy formy: 1wsza na przymiotniki rodzaju męskiego, 2ga na przym. r. żeńskiego, 3cia na przym. r. nijakiego. Że zaś rzeczowniki zwierzęce i nieżywotne, tudzież z ludzkich nijakie, są w l. m. zawsze r. żeńskiego; przeto przymiotniki dwie tylko mają formy liczby mnogiéj; na rodzaj męski, która tylko do ludzkich imion mężczyzn, i na żeński, która do wszelkich innych należy.
Forma III. Służy na Rzeczowniki nijakie, w której tak samo jak i w Formie II. nie ma względu czyli są żywotne lub nie.— Zasadą tej Formy jest tylko zakończenie.
Końcówka e. w 3ciéj formie liczby pojedynczej, i ach. przez 3 formy rzeczowników liczby mnogiej zjawiająca się, nie będąc w żadnym z 6iu przypadków, spowodowała do utworzenia 7go, który i w tych dwóch razach nie może ostać się bez przyimka.
Trzecia forma obejmuje istotniki rodzaju nijakiego, które wszystkie się kończą na ę, o, e.
Trzecia forma mieści w sobie piérwotniki i piérwiastki zakończone na: ał, które w piérwszem zaraz stanowisku, przerabiając się na ogólnik, zamieniają końcową samogłoskę a, na e, czystą lub przechodzącą w brzmienie samogłosek: y, lub i, stawających też często w jéj miejsce.
Trzecia forma zajmuje dosprawiany, w których drugi przypadek naśladujący zakończony równie jak w tamtéj na samogłoskę a, i ze stosunnikiem ze; trzeci zaś równający przybiera stosunnik po, i zmienia końcową o na u, lub emu, a z natury swojéj zdaje się być przymiotnikiem przez rząd stosunnika w szóstym (trzecim) przypadku położonym.
P. Ile mamy form, czyli sposobów przypadkowania rzeczowników? O. Form przypadkowania rzeczowników mamy trzy. Do formy pierwszéj należą wszystkie rzeczowniki rodzaju męzkiego z pierwotnem zakończeniem na spółgłoskę twardą a czasami i miękką, i wszystkie imiona męzkie zdrobniałe zakończone na samogłoskę o [...]. Do formy drugiéj należą rzeczowniki rodzaju żeńskiego zakończone na spółgłoskę miękką i samogłoski a, i [...]. Do formy trzeciéj należą rzeczowniki rodzaju nijakiego zakończone na o, e, ę [...] i jeden tylko rzeczownik rodzaju męzkiego zakończony na ę, jak książę, ale i ten właściwie tylko w liczbie mnogiéj do téj formy należy.
W trzeciéj formie trzy są wzory: do 1-go należą istotniki na o z poprzedzającą spółgłoską twardą wargową lub językową […]; do 2-go istotniki wszystkie na ę oraz na e z poprzedzającą miękką wargową lub językową, oprócz l, rz, c, cz, sz, ż, j [...]; do 3-go wzoru należą istotniki na o z poprzedzającą spółgłoską k, ch, c, j, i na e z poprzedzającą l, rz oraz podniebiennemi miękkiemi cz, sz [...].
Trzy formy na rzeczowniki [...] Wzór 1-szy. Liczba pojedyńcza (rzeczowniki ludzkie). Rodzaj męzki. Forma 1-sza. [...] Liczba pojedyńcza. Rodzaj żeński. Forma 2-ga [...] Liczba pojedyńcza. Rodzaj nijaki. Forma 3-cia. 1. Kto? Dziecko, pacholę.
Wzór 2-gi [...] Liczba pojedyńcza. Rodzaj nijaki. Forma 3-cia. 1. Kto? (co?) Kurczę, lwiątko.
Form na przymiotniki jest również trzy, a to podług rodzajowego zakończenia przymiotników. Do formy 1-ej należą przymiotniki rodzaju męzkiego, do formy 2-ej rodzaju żeńskiego, do 3-ej rodzaju nijakiego.