forma deklinacja

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Kon/1759
• Kop/1778
• Kop/1785
• L/1807–1814
• Szum/1809
• DwBg/1813
• Kop/1817
• Jak/1823
• Mucz/1825
• Marc/1833
• Żoch/1838
• Rew/1845
• Szt/1854
• Łaz/1861
• Kam/1870

FORMA DEKLINACYI PIERWSZEY IMION ŁACIŃSKICH .

Jako w rzemiesłach są formy na robienie jednákich rzeczy, tak w językach są formy na odmianę końcową Imion, Zaimków i Imiesłowów, czyli Przypadkowanie abo Deklinacją.

Pokazawszy, przez porównanié z rzemieślniczémi Formami co są Formy Przypádkowaniá, czyli Deklinacye: powiedziawszy, że Przypádkowanié jest końcową odmianą Imión, Zaimków i Imiésłowów: nauczywszy co są wyrazy Foremné, co Nieforemné; stawiam Dzieciom przed oczy Formy samé, naprzód, Polskié, a potem Łacinskié.

Na pokázanié céchy, przez którą się Forma jedna od drugiéj różni głosownie czyli literalnie, uwáżámy wszystkié Słowa Polskié, i odkrywámy Głoskę A na piérwszą, Głoskę E na drugą [...] Té céchy, we wszystkich, nieforemnych nawet, Słowach, okazujémy. §. IV. Czasowaniá Łacińskié [...].

DEKLINACJA, ob. Przypadkowanie, spadkowanie, forma, [...].

Zaimek on przypadkuje się jak Przymiotnik, ale utracą czasem pierwsze głoski, jak następująca forma pokazuje.

Przypádkowanié jest forémne i nieforémné. Forémné ma sześć form czyli wzorów : z nich trzy są na imiona rzeczowné, a trzy na przymiotné [...]

1. Wyłożénié wyrazów technicznych. Forma [...] tak są formy na urábianié imion: Od formy zwać się będą Imiona foremnémi lub nieforemnémi: tamté będą zgodné z formą; té niezgodné. FORM będzie sześć: trzy na Rzeczowniki, tyléż na Przymiotniki. Liczba [...} Przypadek [...] Postaci.

Uwagi nad zakończeniami niektórych przypadków we wszystkich trzech formach.

205.1) Niektóre imiona piérwszéj i trzeciéj formy, miejscownik liczby pojedynczej teraz na u zakończany, dawniej miały na e, n. p. w panie zamiast w panu.

§. 7. Spadkowanie imion.

Pagal tryiu gimimu wisy dayktay dalinas ing trys dalis (trzy deklinacje, przypadkowanie, spadkowanie, formy.)

Rozdział IV. Obejmujący podział rzeczowników na formy i wyliczenie końcówek we wszystkich przypadkach.

Gdy zatrzymujemy swoję uwagę nad podziałem spółgłosek na twarde i miękkie, nad cechami form, spostrzegamy w umyśle swojim wszystkie rzeczowniki dwa piętna na sobie noszące: piętnem tém jest spółgłoska przybierająca twarda lub miękka [...] rozkazuje zakończeniu, aby się podług jéj woli naginało, aby taki kształt, krój i postać przybierało, jákie jéj przystoją. Stąd naturalny wyprowadzamy wniosek, iż każda forma dwa widoczne działy w sobie obejmuje, to jest: dział spółgłosek twardych i miękkich.

Końcówka e. w 3ciéj formie liczby pojedynczej, i ach. przez 3 formy rzeczowników liczby mnogiej zjawiająca się, nie będąc w żadnym z 6iu przypadków, spowodowała do utworzenia 7go, który i w tych dwóch razach nie może ostać się bez przyimka.

Rzeczownik jest część mowy odmienna, i odmienia się istotnie przez rodzaje, liczby, przypadki; można by do tych przydać formy i wzory.

O formach rzeczownika str. 29. — Uwagi o pojedynczych przypadkach formy 1, 2, 3, str. 30. — Wzory przypadkowania formy 1, 2, 3, str. 33 .