terminów gramatycznych online
porządek szyk
Język: polski
Cytaty
A tu widzimy, za co Mowa, nazywa się wiernym obrazém Myśli: poniewáż nié tylko, co są wyobrażéniá w Myśli, to są wyrazy w Mowie; ale téż jaká zgoda, porządék i związek zachodzi w Mowie między wyrazami. Słowém, Składniá w Myśli, jest źrzódłém i zasadą Składni w Mowie.
O porządku wyrazów.
[...]
A. Każda choćby najmniejsza myśl składa się z trzech części, np. Bóg stworzył wszystko; albo najmniej z dwóch wyrazów, np. Ojciec śpi.
A. Szykownia uczy spajać albo szykować pojedyncze wyrazy w myśli rozmaite.
B. Szykownia uczy spajać wyrazy w trojakim względzie. Najprzod: co do porządku (Constructio ordinis); Po wtóre: co do zgody (Constructio concordiae); Potrzecie: co do rządu (Constructio regiminis).
Porządek wyrazów, constructio ordinis.
Nauka o zdaniach nazywa się składnią (syntaxis), albowiem podaje zasady, według których ze słów zdania się składają. W niéj to rozprawy się toczą, jakiego składu są zdania, jak się przeobrażają, i w jaki porządek słowa i zdania zestawiamy.
Czy porządek części zdania jest stały i niezmienny, [...] czy też częściowo dowolny, a więc zużytkowujący na samego siebie pewną sumę każdorazowej pracy psychicznej? W polskim myśleniu językowym porządek części zdania jest częściowo dowolny.
Pod koniec pierwszego dziesięciolecia dziewiętnastego wieku pojawia się nowa większa gramatyka polszczyzny T. Szumskiego [...].
Syntaxis — szykownia: ordo — porządek, subiectum — głównik, praedicatum — opowiednik, copula — złącznik, obiectum — przedmiotnik.