terminów gramatycznych online
akcentować, zaakcentować o wymowie
Język: polski
- Część pierwsza. O wymawianiu liter: Lor/1907
- Deklamatoryka: Szum/1809
- Fonetyka opisowa: Benni/1923
- Głosownia: Król/1922
- Ortografia: SzyGram/1767
- Słownik, cz. I (A - O): SWil/1861
- Słownik, t. 1: A-G: SW/1900-1927
- Słownik, t. 3: N-Ó: SW/1900-1927
- Słownik, tom I (A-C): Dor/1958–1969
- Słownik, tom X (Wyg-Ż): Dor/1958–1969
- Zebranie krótkich nauk. Jako te części mowy zgadzać się powinny (O syntaxie): Dąb/1759
Cytaty
Dámom zaś z tąż osobą przydają Madâme álbo Mademoiselle [...]. Ale mowiąc i pisząc go przez powagę ákcentują i przeciągają syllabę das; przez szyderstwo zaś chyżo ją zbiegają.
O. e po j [=i] trafia się opuścić w tych słowach, gdzie się nie zwykło akcentować, to jest, gdzie w wymawianiu mało się dotyka, lecz go i przytłumia, jak: żołnirz, zamiast żołnierz; przymirze zamiast przymierze; wirsz zamiast wiersz.
Jakoż, prócz najważniejszych wyrazów, należy też jeszcze najgłówniejszą syllabę w każdym wyrazie, ale trochę słabiej niż najważniejszy wyraz akcentować, aby tem większą i przyjemniejszą rozmaitość głosu sprawić.
Jeśli się prośba jest mocną, tak że w pragnienie się staje, głos jest mocniejszy, mówa prędsza, usilniejsza, bardziej akcentowana, porusznia stają się mocne, wyciągamy ręce.
Akcentować, ował, uje, scz. nd. 1) wymawiać wedle znaków przyciskowych, pisarskich [...].
Akcentować, uje, ował 1. wymawiać według akcentów, 2. kłaść akcenty nad głoskami.
Natężyć, y, ył, nied. Natężać [...] 2. X N. nadać czemu więcej mocy, mocniejszym uczynić, wzmocnić, spotęgować co [...] Natężać sylabę = przedłużać a. akcentować. Przedostatnią sylabę w polskim języku natężać trzeba. Kn.
W każdym wyrazie, mającym dwie lub więcej sylab, wymawia się jednę mocniej niż inne. Takie mocniejsze wymówienie sylaby nazywa się przyciskiem czyli akcentem. Polacy akcentują prawie zawsze sylabę przedostatnią, na przykład w wyrazach: chata, kochany [...].
Nie tylko rodzaj zabarwienia głosu, ale i długość przycisku odgrywa ważną rolę. Inaczej akcentujemy wyraz „daleko” w zdaniu „Do wieczora jeszcze daleko”... (wymawiamy krótko), a inaczej: „Tam, hen za górami, daleko, daleko” ...(przeciągając akcentowane e [...].
Inny wypadety akcentowania trzeciej zgłoski od końca mamy w formach typu chcieliśmy, chcieliście; odczucie takich form jako: chcieli+śmy, tłumaczy to zjawisko, podobnie jak powiedziałbym, powiedziałabyś odczuwamy jako dwa wyrazy i odpowiednio akcentujemy, jakkolwiek piszemy je razem.
Akcentować ndk IV, -any 1. «wyróżniać głoskę w sylabie, sylabę w wyrazie lub zestroju akcentowym, wyraz w zdaniu za pomocą siły artykulacyjnej, wysokości tonu, iloczasu». Głoski akcentowane silniej narzucają się naszej świadomości aniżeli nie akcentowane. Jęz. Pol. 8—10, 1914, s. 280.
Zaakcentować dk IV, ~owany 1. «wyróżnić sylabę w wyrazie lub zestroju akcentowym, wyraz w zdaniu za pomocą siły artykulacyjnej, wysokości tonu, iloczasu; położyć akcent»: [...]. Umiał lekcję nawet wcale nieźle, ale kilka wyrazów zaakcentował [...] fatalnie po rosyjsku. PERZ. Uczn. 88.