of grammatical terms online
akcent diakryt
Quotations
Álbo téż w wymawiániu słów, jednè ledwie ná tchu człowieczym, drugié ná sámym bądź cienkim i subtélnym, bądź miązszym i grubym głosie: trzecie ná własnym przebiérániu języká sámègo, álbo téż w otwiérániu i w przywiérániu warg záwisły: dla których trudno wymyśláć było liter cáłych: tám zá długim namysłem, jednè áspirátiámi, drugié áccentámi i to róznèmi, trzecié punktámi, álbo kréskami, czwartè diphtongámi znáczyli: y nie literas, ále tonos, sive tenores vocum, dźwięki álbo głós słowá własnègo przezywáli.
Inszé accenty álbo krèski, gdzie ich dwie álbo trzy po sobie, áby tylko ostátnia byłá znáczona, uchodząc krèsek wiele, służy do rzeczy.
Akcent jest trojáki. Pierwszy ákcent kłádzie się ná é kiedy trzebá żeby głos wydawáło [...] v. g. été, láto [...]. Drugi ákcent kłádzie się ná à kiedy jest álbo znákiem dawájącego spadku, álbo prepozycyą lub przekładániem [...]. Trzeci ákcent kłádzie się ná káżdej literze przez się brzmiącej ná miejscu s wyrzuconego [...] v. g. nous donâmes, dáliśmy (dáliʃmy). vous fîtes, uczyniliście.
Fráncuzi záżywáją kilkunastu krysek, z których trzy zowią się ákcenty. Jeden zowią grave to jest cięszki, pisze się nád wokalami ták à è. Drugi zowią egu to jest ostry, pisze się nád wokalami ták é. Trzeci zowią syrkonflex, to jest obojętny álbo dáchowáty, pisze się nád wokalámi ták â ê î ô û.
Accenty Dzieciom tylko i innym mniej doskonáłym są ku pomocy, Uczeni zásie Ludzie i też onych mogą uczynić rozeznánie.
Akcenty są. Ostry, płaski i kapeluszek.
O Pisaniu. Opuszczam interpunkcye spolne Francuzom i Polakom, à o samych tylko akcentach i Apostrofie Francuskim krotko namienię.
P. Wielu i jakich Akcentow zażywają Polacy? O. Dwoch: ostrego; ktory się pisze (ʹ), i ciężkiego; ktory się pisze tak (ˋ), tudzież jednej kropki nad literą tak (ż). Procz tego przydane do niektorych liter kreski ich brzmienie odmieniają.
Z bez kropki i kreski pospolitą inszym językom ma pronuncyacyą, naznaczone kropką grubo się mowi; kreską czyli akcentem; cienko, jak gdyby j lub i następowało nap: bez, też, wėź
P. Co to są Znaki Ortograficzne? O. Są pewne kreski lub kropki, ktore się nie już nad literami jak akcenta, lecz między syllabami, słowami, po albo przy całym sensie kładą.
Znaki przydawać się zwykłe są: najprzod akcent dwojaki, jeden od prawej ręki do lewej, od Łacinnikow nazwany acutus, ostry, jako: (ń). Drugi od lewej do prawej, gravis, ciężki, jako: (ò).
E. bez akcentu wymawia się głośno i otwartemi ustami.
Znaki Ortograficzne są pewne krèski lub kropki, ktore się, nie już nad literami, jak akcenta, lecz między słowami, lub przy zawartym jakim sensie kładą.
Sposob nieograniczony ztąd się nazywa, iż do żadnej w szczegulności osoby nie ściąga się, lecz każdej służyć może. W Polszczyźnie łatwo go poznać ztąd, iż prawie zawsze kończy się na literę ć z akcentem, albo na sylabę dz, jako: ścigać, biedz.
P. Co rozumiesz przez to Akcenty? O. Rozumiem pewne Znaczki położone nad Głoskami, ażeby je wymawiać tonem słabszym albo mocniejszym, i ażeby po tych znaczkach miarkować, rożne nakłonienia głosu (les inflexions de la voix.).
P. Wiele jest w szczególności Akcentow? O. Trzy: Akcent prawy (l’accent aigu); Akcent lewy (l’accent grave); i Daszek (l’accent circonflexe).
U starych Polaków bądź substantiva, bądź adiectiva, kończące się na a, jeśli nad, á miały accent, zamieniały á, na ę in accusativo; jeśli zaś nie miały accentu nad a in nominativo, tedy in accusativo zamieniały a na ą [...] Znajdzie-li in nominativo literę ostatnią a nienotowaną akcentem, niech onę in accusativo zamienia na ą.
Barbaryzmy Polskie [...] Popełniają się zaś: [...] 3. Nie zachowując akcentu nad literami tak w pisaniu, jako też w mówieniu.
[...] w Księgach Cerkiewnych, że się te znaki zachowują [...] Trzeci Akcent nazywa się Варíа. Accentus gravis `. Ma miejsce nad Głośną zamykającą Dykcyę. Na przykład: Божєствò, Вєселю̀. na znak także tam pauzy, albo pociągnienia dchem tej syllaby.
Widzimy, że niektóre głoski polskie mają; na wierzchu kreski (akcenta). W polskim języku jest tylko jeden akcent prawolewy (od prawej do lewej ręki idący), ale jest on dwojaki; cienki i gruby.
Polacy francuzkie akcenta przyjęli dla oznaczenia miękkiej wymowy niektórych głosek, np. koń.
W czeskich np. słowach praca, pracował, pracowity, akcent jest zawsze na syllabie pra; u nas zaś przenosi się z syllaby na syllabę: pràca, pracòwać, pracowìty.
AKCENT, 75. Obacz Znamiona.
[TPN/Staszic 1814] „By nad jednogłoskami nie kłaść akcentów. Wszystkie jak w mówieniu, tak w pisaniu zachować mają otwartość, swoje właściwe brzmienie i dźwięk".
Akcent pisany jest dwojaki: prosty ' i podwójny ˆ. Akcent prosty (') oznacza, że trzeba wymówić samogłoskę jasno, ustami szeroko otwartemi i z naciskiem: portugalskie ó nigdy nie brzmi jak polskie, lecz zawsze jak jasne, szerokie o.