terminów gramatycznych online
imiesłów czynny przeszły
Język: polski
- Część II. Rozdz. 2. Odmiany. (Fleksya) : Jes/1886
- Deklinacja: ŁośFl/1923
- Koniugacja (Końcowki osobowe, System koniugacyjny...Aoryst. Imperfekt ... Strona bierna. Inne formy złożone): Łoś III/1927
- Nauka o odmianie wyrazów: Szob/1923
- Pisownia: Król/1907
- Uwagi wstępne: Uchw.AU/1891
- Znaczenie i życie wyrazów: Łoś II/1925
Cytaty
Czas przyszły.
(tworzy się z imiesłowu czynnego przeszłego i z czasu przyszłego słowa posiłkowego: być).
Dz w bezokolicznikach z osnową na g (módz, ledz) i ł w imiesłowie czynnym przeszłym I (starłszy, zjadłszy)—to klasyczne przykłady owych nieprawidłowości, o których wspominano powyżej.
ą [...] w koniugacji: w osobie 3. l. m. wszelkich słów (czasowników), a więc: niosą, biorą, piszą, słuchają itd. oraz w imiesł. r. m. czynnych przeszłych; żął, ciął, ciągnął itd., w imiesł. teraźniejszych wszelkich czasowników: będąc, nosząc, mając itd., w imiesł. czynnym zaprzeszłym nieodm.; zżąwszy, wziąwszy i w imiesł. czynnym ter. będąc, będący a e.
W koniugacji: w 1-ej osobie l. pojed. niosę, biorę, piszę i t. p.; w formach imiesłowu czynnego przeszłego na rodzaj żeński i nijaki l. p.: żęła, żęło, ciągnęła, i l. mnogiej ciągnęli, cięli, żęły itp.
Imiesłów przeszły czynny tworzy się przez dodanie do tematu czasu przeszłego przyrostka -ł, -ła, -ło.
Język stp. zachował też dawną formę M. imiesłowu teraźniejszego czynnego: ponęca, rzekę (=rzekąc) Kaz. Śwkrz. Ty wstanę smiłujesz się FI. 101. Używa się też forma M. imiesłowu czynnego przeszłego: usłyszew to kroi Kaz. Śwkrz., zawsze na -w, nawet po spółgłosce np. wszedw chwalić będę FI. 117. Te formy imiesłowowe czasu teraźniejszego i przeszłego używają się jeszcze w XV wieku.
Od niepamiętnych czasów pozostały w użyciu tylko trzy formy przypadkowe imiesłowu czynnego teraźniejszego w deklinacji niezłożonej: biorę, biorąc, biorący, z nich utrzymała się jedna tylko, na -ąc, ale przynajmniej zachowano całą deklinację złożoną tego imiesłowu; natomiast utraciliśmy całą deklinację złożoną imiesłowu czynnego przeszłego np. *brawszy, *brawszego, *brawszemu...
Imiesłów czynny przeszły, zwany pierwszym.
§ 569. Jest kontynuacją imiesłowu prasłowiańskiego, który się zachował w języku stsł, (Gr. stsł. 131), jednakże w języku polskim zaszły w nim pewne zmiany [...].