terminów gramatycznych online
imiesłów czasu przeszłego
Cytaty
Dwa są Imiesłowy u Anglików, jákośmy w czasowaniach widzieli czasu térazniéjszégo, i przeszłégo. [...]
Imiesłów czasu przeszłégo w słowach foremnych kończących się na ed lub d, lub miasto d na t. [...] Kiedy w Polskim języku używamy Imiesłowów, usłyszawszy, ujrzawszy i tym podobnych w znaczeniu czynném, do Imiesłowa czasu przeszłégo Anglicy dodają having: w biérnym beeing, który osobliwie w wierszach ostatni prawie, a czasem i w prozie opuszcza się. n.p. Some few by temp'rance taught aproaching slow. To distant fate by easy journeys go. Mało jest tych, którzy przez wstrzemięźliwość z lekka się zbliżając, idą powolnym krokiem ku odległemu przeznaczeniu.
Imie-słow czasu Przeszłego kładzie się, kiedy w Polskim języku słowo kończy się na szy [...] na przykł. Odebrawszy twój list, ukazałem go Bratu twemu. Ayant reçu votre lettre, je l'ai communiqué à votre frère.
Przymiotniki zakończenia na ły dlatego mało słów tworzą; iż właściwie i pospolicie są same dawnemi imiesłowami czasu przeszłego.
Z jakich słów nie można tworzyć imiesłowów zmiennych czasu przeszłego? […] Ze słów nijakich, ponieważ imiesłowy czasu przeszłego wyrażają działanie bierne i zastępują znaczenie: Ten który jakiego działania doznawał […].
Imiesłów [...] czasu przeszłego czynny (nieodmienny) grawszy, bierny (odmienny) wy-grany, nijaki (odmienny) tylko od Czasowników nijakich pochodzi, np. od płowieć wypłowiały.
Imiesłów czasu przeszłego. [...] Służy do tworzenia czasów składanych słów czynnych i nijakich. [...] Ze słowem to be przemienia słowa czynne na bierne. [...] Jest zarazem przymiotnikiem mającym znaczenie bierne. [...] Staje się przysłówkiem przez przybranie zakończenia ly.
Tak np. wyrażenia który czytał, który napisał, nie mogą być zmienione, bo w polskim języku słowa czynne imiesłowów czasu przeszłego nie mają. [...] W rossyjskim języku słowa wszystkich gatunków (видовъ) mają imiesłowy czasu przeszłego np. читавшiй (który czytał), написавшiй (który napisał), шедшiй (który szedł) i t. p. W polskim zaś mają ten imiesłów tylko słowa wzmagalne (прiобрѣтательные глаголы), oraz niektóre nijakie np. spróchniały (od spróchnieć), osiwiały (od osiwieć).
Jak końcówka nt jimiesłowu czasu teraźniejszego zostaje w etymologicznym związku s końcówką nt tegoż jimiesłowu w sanskrycie, greczyznie, łacinie i litewskim języku, tak nasza końcówka vsi zostaje w etymologicznym związku s końcówką jimiesłowów reduplikowanych w sanskrycie i greczyznie i s końcówką jimiesłowu czasu przeszłego w litewskim języku [...].
Imiesłów czasu przeszłego, zakończony na ł-ła-ło, albo ły-ła-łe, np. chwalił, chwaliła, chwaliło, napominał, napominała, napominało; czytał, czytała, czytało; zbutwiały, zbutwiała, zbutwiałe; zapadły, zapadła, zapadłe.
Imiesłowy: [...]
Czasu przeszłego:
a) zaprzeszły: bywszy,
b) przeszły: był, -a, -o, (byly, -a, -e), c) bierny: byty, -a, -e, (przebyty, odbyty).
Tryb warukowy.
(urabia się z imiesłowu czasu przeszłego i z przybranki: by z odpowiednią końcówką osobową).
Dz w bezokolicznikach z osnową na g (módz, ledz) i ł w imiesłowie czynnym przeszłym I (starłszy, zjadłszy)—to klasyczne przykłady owych nieprawidłowości, o których wspominano powyżej. Pierwsza jest ilustracyą błędnego zupełnie zastosowania analogii (jak noga-nodze, mogę - módz) *), w drugiej mamy wyraz mylnego, przez postęp nauki usuniętego zapatrywania na budowę imiesłowu czasu przeszłego.
W imiesłowach czasu przeszłego na -szy zatrzymać ł po tematowej spółgłosce, pisać zatem: zjadłszy.
§ 104. W języku naszym mamy w stronie czynnej następujące cztery imiesłowy:
1.Imiesłów czasu teraźniejszego, [...]
2.Imiesłów czasu przeszłego: brał, siedział, czytał, uczył się, mógł, był, posiwiał; były, posiwiały.
3.Imiesłów zaprzeszły: wziąwszy, zgniótłszy, dźwignąwszy, upadłszy, przeczytawszy, bywszy, rzekłszy.