imiesłów czynny

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Szum/1809
• DwBg/1813
• Mucz/1825
• Br/1848
• Such/1849
• Kurh/1852
• Łaz/1861
• Kam/1870
• Malecz/1882
• Kr/1917
• ZwO/1924
• Kor/1961

IMIESŁOWY (PARTICIPIA).

[Imiesłów] Czynny (Activium)

znający, a, e [...].

O Imiesłowach (Participia). [...]

B. Imiesłowy są czworakie: 1) Czynny, np. znający, a, e, 2) Bierny, np. znany, a, e. 3) Teraźniejszy, np. znając. 4) Przeszły, np. znawszy.

C. Imiesłowy czynne i bierne odmieniają się, a to przez rodzajowanie, przypadkowanie, liczbowanie, a niektóre i przez stopniowanie, np. znany, a, e.

Imiésłowy zakończone na szy, ąc, ący są czynné lub nijakié.

Imiésłowy osobliwé z uwágą i przestrogą 90, 91, czynné, lub nijakié i biérné 91, 92.

O formowaniu imiesłowów czynnych lub nijakich na szy i ąc, oraz imiesłowu czasu teraźniejszego na ny. I. Imiesłów na szy […] formuje się od 3ciéj osoby liczby pojedyńczéj rodzaju męskiego w następujący sposób. 1) Jeżeli przed ł jest samogłoska, ł przed szy zamienia się na w, dlatego, że tak samogłoska, jak i zakończenie imiesłowu szy, wymawiają się bez dotknięcia podniebienia językiem; głoska więc zębowa w, jest dogodniejszą pomiędzy niemi, aniżeli głoska odbita podniebienna ł [...] 2) Jeżeli przed ł jest spółgłoska, po ł dodaje się szy [...]. II. Imiesłów na ąc formuje się przez dodanie e do 3ciéj osoby czasu ter. l. m. [...]. III. Imiesłów na ący tak się formuje, i od takich słów pochodzi, jako imiesłów na ąc, dodając po c na rodzaj męski samogłoskę y, na żeński a, na nijaki e [...].

Co wynika z tego znaczenia imiesłowu [...]? Że część ta mowy rządzi się prawidłami słowa, z któremi łączą się znamiona przymiotnikowe. Podobnie więc jak słowa, imiesłowy mogą wyrażać czasy, są czynne, bierne, jednokrotne, częstokrotne, dokonane i często dokonane. Podobnie jak przymiotniki mogą się spadkować w dwóch liczbach i trzech rodzajach, a podług dwóch wzorów w l.m.

Imiesłów [...] czynny i nijaki od Czków nijakich.

W piérwszym razie słowo czynne zmienia się na imiesłów czynny, a w drugim na bierny. Np. Człowieka mającego (zam. który ma) czyste sumienie, nic przerazić nie zdoła. Wiadomość odebrana (zam. którą odebrano) była powodem radości.

Ponieważ formę bierną wyrażamy także zaimkiem zwrotnym się, przeto odróżnić należy czasowniki zwrotnie użyte w znaczeniu czynném od zwrotnie użytych w znaczeniu bierném; pierwsze bowiem zamieniają się na imiesłów czynny, drugie zaś na imiesłów bierny, np. Nauki są to słodkie owoce, które się nie dają zebrać = nie dające się zebrać bez pracy i znoju. Owad, który się czerwiem zowie = czerwiem zwany. [...].

Imiesłów (Participio)

Czynny (Presente - Activo) | Bierny (Passado - passivo)

tendo - mając | tido - miany

Fakultatywności rodzimej terminologii gramatycznej położył tamę podręcznik polszczyzny O. Kopczyńskiego [...].

Coniugatio — czasowanie [...], participium flexible — imiesłów, uczestnik (t. 2, przyp.), imiosłów (wyd. z r. 1817) zwyczajny, inflexible — osobliwy, activum — czynny, passivum — bierny [...].