mowa polska

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Klecz/1767
• SzyPocz/1770
• Rozp/1830
• Marc/1833
• Such/1849
• Kurh/1852
• Malecz/1882
• Oż/1883
• Kon/1920
• Benni/1923

A ta pierwsza odmiana języka Skityjskiego, była początkiem, mowy Sarmackiej, albo Polskiej.

Owszem, kształty dobrze mowienia (Figurae Grammaticae) Znajdują się wszystkie w mowie Polskiej, mało co, albo nic nie rożniące się od sposobu Grekow i Łacinnikow.

Większe daleko Polskiej mowie trafia się pomięszanie, gdy Kupcy chcąc zpieniężyć towar, zaraz go po Francuzku, lub po Włosku nazywają i wraz z nim przedają Cudz[oz]iemskie nazwiska.

Liter Polską mowę składających liczy się dwadzieścia sześć; Litery wielkie: ABCDEĘFGHIJKLŁMNOĄPRSTUWYZ. Litery małe: a b c d e ę f g h i j k l ł m n o ą p r s t u w y z.

Brodziński nietylko zastanawia się nad mową teraźniejszą, nietylko porównywa ją pod względem harmonii z dawną mową polską; wskazuje nawet, jakim sposobem brzmienia ostre mogłyby się jeszcze w dalszym postępie języka wygładzić.

Bez czego nie mogła bowiem nigdy dopiąć [młodzież litewska] tego, by, choć po kilkoletniém uczeniu się mówienia po polsku, iż tak rzekę, niekaleczyła wyrazów mowy polskiéy: iuż niewiadomością wydawania końcowych odmian imion: iuż niezgodą w rodzaiowaniu: iuż nieznaiomością dania różnicy rodzaiu męzkiego, żeńskiego i nijakiego.

Po spółgłoskach mocnych nigdy cienkie brzmienie j organ szczéro polski w mowie polskiéj nie wymawia.

W skracaniu przeto zdań przydanych za pomocą rzeczowników słównych, ma pierwszeństwo polski. Na tę jego własność szczególną uwagę zwracać należy, bo na umiejętném używaniu rzeczowników słównych, polega po większéj części zwięzłość wyrażeń i prawdziwy tok mowy polskiéj.

Niemiłe brzmienie w mowie polskiéj tworzy się, gdy staną obok siebie wyrazy:

Rzeczownik podług przedmiotu, jaki oznacza, może być: [...] Swojski, jest to wyraz szczeropolski: widowisko [...] Cudzoziemski, jest to wyraz obcy, w mowie polskiéj używany: teatr [...].

Grono tak znakomitych mężów w rozprawach nad pisownią polską, rozwinęło obszerne poglądy swoje, wszyscy dobrze rozprawiali, w odpowiednym przedmiocie po szczególe wziętym; ale Mroziński Józef generał, poglądem bystrzejszym na całość mowy polskiej, przewyższył wszystkich w rozumowaniu i udowodnił; że dopóty pisownia polska nie będzie prawidłową, dopóki podstawy mowy polskiej, to jest abecadło nie będzie odpowiednie uregulowane i prawidła wysnute tylko z własnej ojczystej mowy, a nie opierające się na obcych wzorach.

Domaganie się i upominanie swiatlejszych i wyrozumialszych ziomków naszych, pojawia się od dawna aż dotąd dosyć często, w książkach i pismach publicznych; o wprowadzenie na właściwsze tory, mowy i pisowni polskiej, czują że jest niewłaściwą i nieustaloną jak potrzeba.

Łazowski Dobr. [Dobromysł] powiada: "Chrześcijaństwo zastało mowę polską już bogatą rozwiniętą i łatwą do wyższych myśli naginającą się".

Mowa polska, jak i każda inna, składa się z różnorodnych wyrazów, które zowią się częściami mowy. W języku polskim rozróżniamy następujących dziewięć części mowy: 1. rzeczowniki, 2. zaimki, 3. przymiotniki, 4. liczebniki, 5. czasowniki czyli słowa, 6. przysłówki, 7. przyimki, 8. spójniki. 9. wykrzykniki. Każdy wyraz jest jakąś częścią mowy.

Pozostaje nam jeszcze określić, jaką »mowę polską« bierzemy za podstawę niniejszego opisu.