terminów gramatycznych online
głoska nosowa
Język: polski
Głoski nosowe. Głoski, w których artykulacji jako jeden z rezonatorów bierze udział jama nosowa: częściowe bądź całkowite obniżenie podniebienia miękkiego umożliwia przepływ przez jamę nosową tłoczonego z płuc strumienia powietrza. Nosowe mogą być zarówno samogłoski, jak i spółgłoski (a także półsamogłoski).
Cytaty
IV. Co do używania głosek nosowych ą, ę.
Iż głoski nosowe ą, ę, zbyt ściśnionemi ustami, tak iż głoskę ą niby u, a głoskę ę niby yn wymawiaią, np. daiun, piszun, dain, piszyn, zamiast: daią, piszą, daię, piszę.
O głoskach podniebiennych. 1. Liter podniebiennych głosowych mamy pięć d, ł, n, r, t. Z tych wszystkich głosek litera ł, jest najłatwiéjsza do zmiękczenia […]. 2. Głoski d, n, t, wyrabiają się wszystkie prawie jednakowém poruszeniem języka; z tą tylko różnicą, że wymawiając głoskę d silniéj dech pędzimy aniżeli przy wymówieniu t, a dla oddania n przyłożywszy język do podniebienia, dech pędzimy w kanał nosowy. Jednakże mimo to n, może spływać na samogłoskę cieńszą i; głoski zaś d, t, zwykle opierają się na grubéj samogłosce y. Jeżeli zaś głoski te spływają na cieńszą samogłoskę i, natenczas tworzy się brzmienie syczące. Przyczyna tego jest w wymawianiu tych głosek. Albowiem trudno wznieść koniec języka ku podniebieniu tak, aby się i inne części języka nie wzniosły; kanał zatém ścieśniony dla wyrobienia cieńszéj samogłoski i, ścieśnia się jeszcze bardziéj; gdy w nim dla d, n, t, koniec języka ku podniebieniu wznosimy. Lecz to zbyteczne ścieśnienie kanału ust nie może szkodzić głosce nosowéj n, bo przy jéj wyrobieniu pędzimy powietrze w kanał nosa [...].
W imiesłowach pochodzących od słów zakończonych na ąć, które w czasie przeszłym dla dźwięczniéjszego wymówienia mogą tracić jedną głoskę nosową, albo tracić ją zupełnie; n. p. ukląkłszy, ubiegłszy, umilkłszy, zamiast uklęknąwszy, ubiegnąwszy, umilknąwszy.
Głoski nosowe.
W języku polskim są tylko dwie samogłoski nosowe: ą i ę. W portugalskim jest ich pięć:
am — nosowo a, em — nosowe e, podobnie jak polskie ę,
im — nosowe i, prawie jak iń,
om — nosowe o, jak polskie ą, um — nosowe u.
Głoski nosowe mogą być zarówno samogłoskami, jak i spółgłoskami.
Głoski nosowe [...] są głoskami dźwięcznymi.
Głoski są bardzo rozmaite co do rozwartości narządu mownego przy ich wymawianiu, a także co do innych cech charakterystycznych, a stąd podziały na samogłoski (vocales), sonorne, spiranty i zwarte, na dźwięczne i głuche, ustne i [głoski] nosowe itd.; a ich ewolucja bezpośrednio jest także od tego zależna.
Zasadniczo jest zrozumiałe, że opuszczenie języczka (uvula), które jest warunkiem nosowości, bardzo łatwo może być pod wpływem poprzedzającej lub następującej nosowej głoski przetrzymane lub wcześniej uskutecznione i w ten sposób na głoskę ustną rozszerzone.
★Głoski, najmniejsze elementy wymawianiowo-słuchowe. Dzielą się ogólnie na: [...] b) (ustne) ★czyste i ★nosowe (nasales).
Nosowe, p. głoski; p. samogłoski; p. spółgłoski.
Przy wymawianiu głosek ǫ (ortograficzne ą), ę podniebienie miękkie się opuszcza, a powietrze wychodzi zarazem jamą ustną i nosową. [...] Przy wymawianiu spółgłosek m, ṁ, n, ń jama ustna jest zamknięta, podniebienie miękie opuszczone, a powietrze uchodzi samą jamą nosową [...]. Głoski, przy których powietrze uchodzi w całości lub częściowo jamą nosową, nazywają się nosowymi.