terminów gramatycznych online
język żyjący
Język: polski
- O słowach nowych: Dudz/1776
- Przedmowa: Rozp/1830, Rew/1845
- Słownik, cz. I (A - O): SWil/1861
- Słownik, t. 2: H-M: SW/1900-1927
- Słownik, tom VI. i ostatni (U-Z): L/1807–1814
- Słownik, tom X (Wyg-Ż): Dor/1958–1969
- Wstęp: Kr/1897, Jak/1823
- Wstęp. O językach: Mucz/1825
Zob. język żywy
Cytaty
Nowość słòw, ile w języku żyjącym, nie ma być ganiona, aby tylko słowa nie były naganne.
ŻYĆ, żył, żyje [...]. – §., żyjący język, ob. *żywy język, nie umarły [...]. Wszystkie te pismka wychodzą w żyjących językach. Pam. 8, 1, 961.
Wszystkie [języki] w powszechności, któremi w czasach naszych mówią jakikolwiek byt swój mające narody, zowią się żyjące, albo nowotne.
[…] Ten język, którym mówią powszechnie w jednym narodzie, zowie się tegoż narodu ojczystym, np.: polski jest naszym ojczystym językiem […]. Wszystkie w powszechności, któremi w czasach naszych mówią, jakikolwiek byt swój mające narody, zowią się żyjące albo nowotne [...].
Mroziński piérwszy zgłębił zasady języka polskiego, oznaczył budowę jego piękną i wielką przez swoję prostotę, wyjaśnił język żyjący, jaki w swym wieku zastał [...]
Dawniejsza [składnia] była mechanizmem Kościotrupa zmarłéj mowy łacińskiéj; obecna jest piętnem żyjącego języka, każdy ją może sprawdzić na sobie samym.
Język, a, lm. i, m. [...] 3) = mowa, którą się naród od narodu różni. Język grecki, łaciński, francuski i t. d. Język obfity, bogaty, harmonijny, i t. d. Znajomość tego języka, jest bardzo upowszechniona. Język ten jest w używaniu na całym wschodzie. Nauka języków. Pismo w języku greckim, arabskim i t. d. Wykładać języki, nauczać języków. Język pierwotny, np. słowiański, względem polskiego, rossyjskiego, czeskiego i t. d. Język pochodny. Języki pobratymcze, pokrewne, v. jednoszczepowe, np. niemiecki i angielski. Język umarły, t. j. ten, którym już nie mówią, np. starogrecki, łaciński. Język żyjący, t. j. ten, którym obecnie mówią. Język starożytny, nowożytny. Język uczony, piśmienny, ustny, powszedni. Język rodzinny, v macierzysty, v. ojczysty. Język obcy. Język cygański, złodziejski, umówiony [...].
Język polski należy do gromady zachodniej języków słowiańskich. Język ten podobnie jak każdy język żyjący, rozpostarty na obszerniejszej powierzchni krajów, obok znamion charakterystycznych, wyróżniających go od innych języków pokrewnych, posiada jeszcze w granicach własnego obszaru gieograficznego pewne różnice w wymawianiu dźwięków i form wyrazów.
Język, a, lm. i [...] b) przen. narzędzie mowy, mowa, możność mówienia, dar słowa, wymowa, wysłowienie [...] d) mowa ludzka, mowa narodu: Umiejętność języka. [...] J. polski, francuski, cygański. Języki wschodnie. Władać, mówić językami. J. umarły a. martwy, X nieżywy (= którym już jako ojczystym nie mówią obecnie). J. żywy a. żyjący (= którym mówi obecnie żyjąca narodowość). J. bogaty, ubogi. Języki pokrewne, pobratymcze, jednoszczepowe. J. pierwotny a. prajęzyk. Języki pochodne. Nauka, gramatyka, historia języka. [...] Wykładał języki słowiańskie. J. rozdzimy, ojczysty, macierzysty, swój, obcy, cudzoziemski. Języki starożytne, nowożytne. Przen. sposób wysłowienia, środek wyrażenia czego, porozumienia ś., styl: Przemawiał do ludu językiem ludu. Przemawiać językiem mowy potocznej. J. naukowy, gramatyczny, filozoficzny, piśmienny a. książkowy, literacki, potoczny, ludowy a. gminny, salonowy, złodziejski. [...] Księgi pielgrzymstwa są pisane przez Mickiewicza językiem biblijnym [...] Czystość, poprawność języka.
Żyć [...]∆jęz. Język żyjący p. Język żywy (pod żywy): Wyraz starożytny: kredyt, powtórzono we wszystkich żyjących językach. SUPIŃ. Pisma II, 357.