terminów gramatycznych online
dwójka dwuznak, głoska
Język: polski
- Część II. Rozdz. 1. Wiadomości z głosowni i etymologii: Jes/1886
- Główne podstawy mowopisowni polskiej: Oż/1883
- Historyczny rozwój Grafiki polskiéj na podstawie alfabetu łacińskiego; wyszczególnienie i rozbiór abecadeł polskich; gramatyczne abecadło wszechsłowiańskie: Malin/1869
- List współplemieńca napisany do jednego badacza polskiego: Oż/1883
- O spółgłoskach. O używaniu liter "z", "s" (W. Szwejkowski): Rozp/1830
- Słownik, cz. II (P - Ż): SWil/1861
- Słownik, t. 6: S-Ś: SW/1900-1927
- Wyobrażenie, pojęcie, wyraz, znaki pisarskie, głoska, zgłoska, podziały wyrazów: Czep/1871–1872
- Zdanie sprawy Deputacyi: Rozp/1830
Cytaty
Dwójki rz, sz, cz, nie tylko są w wymawianiu jednoczesnemi, równie jak dz, dź, dż; ale nadto ich brzmienie daléj jeszcze odstępuje od brzmienia z.
Nie można rugować z dwójek sz, cz, litery z a przeto nie można jéj też rugować z wyrazu szczęście, szczery i t. p. pisząc sczęście, sczery.
Współgłoska, v. Spółgłoska, i, lm. i, ż. gram. dźwięk wydany przez organa mówienia, litera v. głoska, która tylko wspólnie z jakąś samogłoską może się wymówić, a przynajmniéj nigdy nie stanowi sylaby. Wszystkie współgłoski przez wzgląd na organa urabiania, dźwięk, moc, trwanie, postać i t. d. dzielą się na: a) twarde, np. b, f, d, p; b) miękkie, np. ć, j, ń, p', ź, c) wargowe, np. b, f, m, w, w': d) językowe, np. d, ł, n, dź, ń; e) podniebienne, np. g, k, b, lecz i językowe do tychże podniebiennych zaliczają; f) syczące, np. c, ć, s, sz; g) chwilowe, lub odbite, np. b, d, t; h) trwające lub nieodbite, np. f, h, s, w; 1) słabe, np. b, d, g, w; k) mocne, np. p, h, k, f, s; l) płynne, np. l, m, n, ń; m) pojedyńcze, np. c, d; n) złożone lub dwójki, np. ch, cz, rz, sz. Przybierająca współgłoska, ob. Przybierająca.
[...] Zaborowski prócz a, ą i ł, które dwie ostatnie głoski dochowujemy wiernie po nim w spuściźnie, nie tworzy jak Parkosz nowych postaci; wystarczają dlá niego głoski łacińskie, których nie ogołácá z brzmień, jakie mają u Poláków w łacinie, z wyjątkiem spółgłoski c, brzmiącéj jak niemieckie z, która piérwiástkowo brzmiała jak g, a u starych Rzymian oznaczała dwa brzmieniá g i k; a na oznaczenie brzmień słowiańskich, t. j. spółgłosek zmiękczonych, nie używá tak jak my dwójek lub trójek [...], lecz znamion rozeznawczych (notae diacriticae) nad spółgłoskami [...].
Co są zgłoski pojedyńcze, a co złożone? Z liczby głosek jedne, jak: a, c, ć, d, r, s, t, ż— mają jeden znak na wydanie pojedyńczego brzmienia lub głosu, i takie nazywają się pojedyńczemi; drugie, jak: cz, dz, dź, dż, rz, sz, ch, mają dwa znaki na wydanie jednego brzmienia; takie głoski nazywają się złożonemi czyli dwójkami.
Pyt.: Do jakich liter u łacinników zalicza się dwójka, to jest z dwóch spółgłosek złożona ch? Odp.: Do naddechowych spółgłosek zalicza się dla zmienienia twardości pierwotnej spółgłoski h.
[List współplemieńca do jednego badacza polskiego] Germańska dvojka w, jest niepotrzebną v našych słaviańskich językach; jakotež polski język v pisovni dotąd róžnił się dvoma głoskami składanemi; zamiast u nas Słavian všystkich jednej nieskładanej s takovym značkiem u góry: č, cz, š sz i t. d.
Znaki podwójne (dwójki) jak: dz, cz, sz, rz, aczkolwiek składają się w druku z dwóch znaczków, wyobrażają raz na zawsze jednę głoskę, ponieważ przy ich wymawianiu słychać zawsze tylko jedno brzmienie.
S 1. spółgłoska pierwotna w języku polskim, przednio-językowa, cicha (mocna), twarda. Dwójka si służy za literę dla dźwięku ś, i ile on występuje przed samogłoską: siano, siedzenie, siodło. Dwójka sz służy za literę dla dźwięku odpowiadającego czeskiemu š, niemieckiemu sch (szeroki, szemrać, musze). Wobec powyższego wymienionych tu dwójek si, sz przy przenoszeniu wyrazów z wiersza do wiersza rozrywać nie można, gdyż stanowią one litery nierozdzielne, jakby pojedyncze.