nos

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• KochOrt/1592
• Szum/1809
• Bor/1830
• Rozp/1830
• Szt/1854
• Łaz/1861
• Kam/1870
• Kr/1917
• Benni/1923

A. Trojákie [...] Trzeci raz kiedy chcemy rzec pożądny, optabilis, to możem názwáć cięszkie, bo się przez nos mowi, á kreskę miewa przez się, ą.

Do wymawiania głosek i wyrazów potrzebujemy: 1) Głosu, powinien on bydź czysty, gładki, niechrapliwy, przyjemny i zrozumiały. 2) Gardła, powinno bydź czyste, wolne i lekkie. 3) Języka, powinien on bydź lekki, żywy i prędki. 4) Zębów, powinne one bydź, wszystkie całe i niewyszczerbione. 5) Warg, powinne one bydź średnie, ani za grube ani za cienkie, żywe i nie odstawce daleko od zębów. 6) Nosa, powinien on bydź zdrowy i czysty.

Knapski np. wspomina o trzeciém o zbliżoném do ó, ale brzmiącém przez nos w wyrazach słoń , słońce, słoma, śledziona, dzwonią.

Samogłoski są czworakie, otwarte, ściśnięte, nosowe, i nierozłączne. 1^e. Otwarte; a, e, i, j, o, u, y: nie mają znamienia, i otwarto się wymawiają: np. Znam ten list, on tu był pisany. 2^e. Ściśnięte; é, ó, ze znamieniem i ściśniętemi wymawiające się ustami: [...] 3^e. Nosowe; ę, ą, mają pod spodem ogonek i przez nos się wymawiają: np. Idę drogą. 4^e. Nierozłączne są Dwójsamogłoski i Trójsamogłoski, a te się miesczą w jednej zgłosce czyli syllabie [...] Dwójsamogłoski; ia, ja, ie, je [...] biy, roy, wuy, stryy. Trójsamogłoski; iay, jay, iey, jey, juy, іаu; np. mien-iaj, mi-jay, wiey, mo-jey, wo-juy, miau-czeć.

Głos ludzki [...] pochodzi z płuc, a urabia się za pomocą ust, krztani, gardła, języka, podniebienia, zębów, warg, nosa i t.d.

[...] W środku słów wymawiamy ą, ę, dobitnie nosowo, np. cielęcia, cielątko, ale na końcu tudzież przed ł mało co je przez nos przepuszczamy, zbliżają się przeto do brzmień: o, e; w potocznéj mowie i z ust ludu prostego brzmi końcowe ę zupełnie jak e, np. imię. książę, ciele [...].

[…] Gdy samogłoski ę, ą są w środku słowa, wymawiamy je dobitnie przez nos, i dlatego nie mylimy się w ich pisaniu […].

Samogłoski dzielą się na otwarte, jakiemi są: a, e, o, u, y, gdyż je otwartemi usty wymawiamy; nosowe jak: ą, i ę, które się jakby przez nos wymawiają, i ścieśnione.

Dźwięki mowy powstają w sposób następujący : Wskutek skurczenia (zwężenia) klatki piersiowej, obejmującej płuca, powietrze, któreśmy poprzednio (wdechem) do płuc nabrali, nie ma dla siebie dostatecznego miejsca i uchodzi tchawicą [...] ku górze, aby dostać się do jamy ustnej i nosowej, a stąd ustami lub nosem wydostać się nazewnątrz.

Ruchy podniebienia miękkiego bardzo są proste. W stanie spokoju wisi ono swobodnie, pozostawiając wolne przejście z jamy gardłowej do przed nią położonej ustnej i jednocześnie do nad nią położonej nosowej. Jest to położenie zwykłe przy oddychaniu; można się o tem przekonać, oddychając z nieco otwartemi ustami: zauważymy, że prąd powietrza przechodzi jednocześnie przez nos i usta.