terminów gramatycznych online
wyraz przyswojony
Cytaty
[...] W wyrazach przyswojonych piszemy f, nie ph, bo je tak wymawiamy […].
Zastanawialiśmy się nad literą g, bo co do téj litery, w wyrazach przyswojonych, ortografia nasza nie jest ustalona: jedni z Kopczyńskim piszą jeometrya, jeografia, trajedya; inni z Lindem gieonetrya, tragiedya; inni nakoniec ze Śniadeckim geometrya, tragedya.
W wyrazach jednozgłoskowych [...] Tudzież w przyswojonych z greckiego i łacińskiego języka [...].
Po spółgłosce niekréskowanéj ch, w wyrazach swójskich używa się y, a w przyswojonych i, np. chyba, uchylić — Chiny, Chili, Chiwa.
Przez ch piszą się wyrazy czysto-polskiego pochodzenia, w których tę spółgłoskę wyraźnie słyszymy, a przez h takie, w których brzmienie jéj ginie, i które są nam przyswojone a w swoim języku mają h lub g.
Pytałem najznakomitszych, pisarzów Warszawskich, Wileńskich, Poznańskich, przejezdnych w Krakowie i gdzie jindziej zobaczywszy oświadczyli, że tylko uważają za właściwą pisownię łacińskich wyrazów przyswojonych, tak pisać jak orzekło Tow. Prz. nauk, to jest, albo jak jest w łacinie, albo tylko tę i krótką łacińską nic niedodając pod linią w niż przeciągać trochę; a jinne sposoby, uważają za niedorzeczne, błędne i szkodliwe.
W wyrazach obcych przyswojonych: hymn, humor, honor, hyena, historya, herbata, handel, hydra, huta, mahoń, hebel, Helena, Henryk, Hieronim, Mahomet, Hiszpania, itp.
Ge pisze się tylko: a) w wyrazach przyswojonych z języka łacińskiego i greckiego lub też za ich pośrednictwem: geometrya, genealogia, algebra, generał, regent, geniusz i t. p.; b) w imionach własnych przyswojonych: Gerwazy, Gertruda, Genewa, Genua i t . p . , z wyjątkiem imion litewskich: Giedymin, Olgierd, Skirgiełło i t. p.; zresztą wszędzie gie: Angielka, giermek, giełda i t. p.
W wyrazach przyswojonych, w których ge przeszło w wymowie na je, pisze się także je: jenerał (mówią bowiem generał i jenerał), rejestr, rejent (notaryusz) i t. p.
Podwójne spółgłoski w wyrazach przyswojonych.
§ 43. Akcent wyrazów obcych. Wyrazy przyswojone z obcych języków, przeważnie z łaciny lub za pośrednictwem łaciny, weszły do polskiego albo ze swoim akcentem łacińskim, nie zawsze zgodnym z zasadą akcentowania polskiego; albo też uległy wpływowi akcentu wyrazów polskich.
W wyrazach swojskich spółgłoski k', g' przed samogłoską e piszemy przez ki, gi (np. kieł, wielkie; zgiełk, drogie); tak też i w wyrazach przyswojonych te same spółgłoski przed e pisać należy, t. j. pisać i tutaj: kie, gie, jak to już w rzeczy samej od dawna przyjęto we wszystkich wyrazach z miękkim k' i w wielu z miękkim g'.
W wyrazach swojskich i przyswojonych, wyjąwszy nazwiska, jak Gebhardt, Kenilworth, należy pisać gie, kie (Z. Rejowski) [...].
W wyrazach przyswojonych, gdzie piszemy wymawianie pojedyńczych spółgłosek zupełnie się ustaliło, piszemy fonetycznie: Anbisynja, afekt [...] suma...
Żywioły obce w języku naszym można podzielić na dwa działy: do jednego zaliczymy wyrazy, które uznajemy za mające już prawo obywatelstwa w mowie naszej, za wyrazy przyswojone, a więc spolszczone, przynajmniej w pewnym stopniu.
Adjutant, amonjak, Benjamin, fryzjer, gimnazjum, gimnazjalny, grubjan, grubjanin, grubjański, konjak, kurjer, legjon, legjonista, [...] i t. p.
W wyrazach obcych (przyswojonych) piszemy j po spółgłosce w zgłoskach końcowych i środkowych.