łączyć (się)

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Sty/1675
• Gott/1766
• Lub/1778
• Ant/1788
• Szum/1809
• Sier/1838
• Rew/1845
• Kurh/1852
• Jes/1886
• Łoś/1918
• Kon/1920
• Łoś II/1925
• Łoś III/1927

Możemy też choć jest wiele istotnych Imion przydátne z blizszym łączyć w rodzáju, spadku i osobie.

Jmiona Przydatne znaczące obfitość, niedostatek, łączą się z Jmionami Jstotnemi, y iedno formuią Jmię Złożone np. zamiast: reich an Gnade mowi się gnadenreich bogaty w łaskę [...].

Do tego łączy się przyzwoicie czyniący spadek narzędzia: Знаться cъ добрыми людьми хлѢбомъ да солью: Znać się z dobremi ludźmi chlebem i solą.

[Zaimki] dzierżawczé są dwojakié łączącé się i niełączącé się z rzeczownikami. Łączącé się my mój moja, mojé moi mojé; thy twój twoja twojé twoi twojé; his jégo; her jéj; its tego jego; our nasi nasze; your wasi waszé, their ich. Niełączącé się są mine mój, moja, mojé, moi, mojé; thine twój twoja twojé, twoi, twojé; his jégo; her jéj, óurs nasz nasza naszé; yours wasz, waszá, waszé, wasi waszé; theirs ich tych.

Dopiero wyliczone samogłoski dzielę się na 8, a spółgłoski na 6 następujących niższych gatunków:

A. Samogłoski: 1) Na czyste, a, e, i, j, o, ó, u, y. 2) Na nosowe, ą, ę. 3) Na dwogłosy (dyftonges) [...]. 7) Na głosy rozłączne, złożone z następujących samogłosek, u, o, i, które się w wymawianiu z poprzedzającą samogłoską nie łączą, lecz brzmią same osobno, to jest: au, eu, eo, ai, ei, ii, np. na u ka, nie uk, je o grafij a, ta i, nadzie i, i żmi i.

Piszmy tedy, jak mówimy: iść, upaść (wieprza), upaść (na ziemię), prząść, nie zaś iśdź; bo po ś nie może nie może następować dź dla saméj trudności w wymówieniu, zwłaszcza że język nasz lubi kojarzyć czyli łączyć razem zgłoski st, ść, sk, sc, szcz.

Tak więc Składnia Szyku naturalnego jako i rozumowego wskazuje, jak pojedyncze wyrazy łączyć, szykować, przekładać, aby utworzyły zdanie; jak jedne zdania spajać z drugiemi, aby utworzyły całość [...].

Zdania przydane łączą się z głównemi za pośrednictwem rozmaitych wyrazów.

Takie jednak wyrazy, ulica Długa, ogród Sapieżyński, równie jak Zielone Świątki, i t. p. piszą się rozdzielnie. W ogólności o wyrazach złożonych to powiedziéć można, że oddzielne ich części wówczas się łączą, gdy napisane osobno, mogą co innego oznaczać, np. wielkanoc i wielka noc, suchedni, i suche dni, Nowemiasto i nowe miasto i t. p.

Z tych dziewięciu gromad, 5 gromad jest odmiennych, tj. podlegających różnym odmianom w użyciu i z tego powodu zowiemy je częściami mowy odmiennemi; pozostałe zaś gromady są częściami mowy niedmiennemi i tylko wtenczas mogą mieć jakiekolwiek znaczenie w mowie, kiedy je z innymi wyrazami łączymy.

I tu więc owa powtarzająca się część zdania kładzie się raz tylko i to w liczbie mnogiéj, a reszta wyrazów łączy się znowu w jedno zdanie.

Złożone przyimki [...] piszą się oddzielnie, jeśli przypadek imienia łączy się syntaktycznie z pierwszym przyimkiem np. z pod ławy (z ławy).

§ 133. Przyimki łączą się często z sobą: popod, ponad, poza, z pośród, z zewnątrz, z przeciwka, z pod, z za, z poza i t. d.

W lecie, po rzekach, wśród krzaków, na drzewach, bez końca; z przykładów tych widzimy, że przyimki stoją zawsze przed rzeczownikiem i że rzeczownik, stojący po pewnym przyimku, musi być położony w pewnym przypadku. Dlatego też mówimy zwykle, że przyimki łączą się z tym lub owym przypadkiem [...].

Z przypadkiem III-cim łączą się: ku, przeciw, przeciwko, wbrew, gwoli.

Suf. -iji może jest złożony z -i-jь lub -ь-jь, gdyż według Vondráka [...] suf. -jo- od najdawniejszych czasów łączył się z innemi sufiksami i wskutek procesów fonetycznych zlewał się z niemi, tworząc złożone morfemy, niby nowe przyrostki np. obcy < ob-ьt-jo-, pośledni < poslěd-ьn-jo-, -ciel < tel-jo- i t. d.

Nastąpiło tu pomieszanie form celownika i miejscownika, w staropolszczyźnie bowiem przyimek po łączył się najpierw z celownikiem, a potem z miejscownikiem, dlatego też spotykamy tutaj wahania: po wszytkiemu światu 170 r. po wszytkim światu 92 v.