terminów gramatycznych online
forma opisowa
Język: polski
- Dialekty języka polskiego: Nitsch/1923
- Fleksja czyli nauka o odmianach: Kr/1897
- Fleksja czyli nauka o odmianach, albo odmiennia: Kr/1917
- Koniugacja: ŁośFl/1923
- Koniugacja (Końcowki osobowe, System koniugacyjny...Aoryst. Imperfekt ... Strona bierna. Inne formy złożone): Łoś III/1927
- Słownik, tom V (Nie-Ó): Dor/1958–1969
Cytaty
Dla osoby 3-ej używa się w dzisiejszym języku forma opisowa, złożona z wyrazu niech lub niechaj (formy rozkaźnika od słowa niechać) i z 3-ej osoby czasu teraźniejszego trybu oznajmującego danego słowa; np. niech niesie, niechaj wiezie.
Czasy opisowe albo złożone.
§ 271. Czas przeszły. W dawnej polszczyźnie istniała forma czasu przeszłego opisowa, złożona z imiesłowu przeszłego czynnego na ł, ła, ło i form czasu teraźniejszego słowa posiłkowego być, to jest form: jeśm, jeś, jest, jeśwa, jeśta, jeśmy, jeście, są.
§ 273. Czas zaprzeszły jest formą opisową, złożoną z czasu przeszłego i z imiesłowu przeszłego na ł słowa posiłkowego; np. zaniosłem był, mogłeś był, posłaliśmy byli, uczynili byli, i t. p.
Oprócz form prostych, strona czynna słowa posiada jeszcze formy złożone albo opisowe, do których należą: 1) czas przeszły (byłem, widziałem); 2) czas zaprzeszły (zrobiłem był, przyrzekł był); 3) czas przyszły słów niedokonanych (będę bić, będę pisał); 4) tryb warunkowy (poszedłbym, byłbym wziął); oraz wszystkie formy strony biernej słowa.
Na całym obszarze kaszubskim [...] występują też, zwłaszcza w znaczeniu dokonanem, formy opisowe na wzór niemiecki [...].
Na całym obszarze kaszubskim [...] występują też, zwłaszcza w znaczeniu dokonanem, formy opisowe na wzór niemiecki [...].
§ 73. Forma os. 3 (wszystkich liczb) niegdyś identyczna z formą osoby 2, dochowała się w przeżytkach językowych do dnia dzisiejszego, mianowicie w tekście Ojczenasza: święć się imię twoje, bądź, wola twoja. Wcześnie tę formę zaczęto zastępować formą opisową złożoną z niechaj, niecha, niechać+3 os. czasu teraźniejszego.
Formy opisowe (periphrastica). — Czas przeszły. § 89. Tworzy się przez połączenie imiesłowu na -ł z czasownikiem jeśm; ta formacja znana jest wszystkim językom słowiańskim nie wyłączając starosłowiańskiego. Na gruncie polskim w KŚw. występują w 1. i 2 os. liczb wszystkich tylko pierwotne formy: przysiągł jeśm, jeście nie uczynili, jeście wzdawali.
Z tej przyczyny zaczęto używać form opisowych, zastępujących osobę 3 rozkaźnika: użyto do tego partykuły ać z 3 osobą czasu teraźniejszego lub rozkaźnika od słowa niechać, również z 3 osobą czasu teraźniejszego.
Opisowy «będący opisem; opisujący, charakteryzujący, epiczny; plastyczny; wyrażający co w sposób omowny»: [...] ∆ jęz. Forma, koniugacja opisowa, stopniowanie opisowe «forma, koniugacja, stopniowanie składające się z wyrazu danego i słowa posiłkowego albo przysłówka»: Tryb rozkazujący ma dwa rodzaje form: 1) właściwe formy rozkaźnika i 2) formy opisowe. SZOBER Gram. 254.