stopniować się

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Ant/1788
• Szum/1809
• DwBg/1813
• Bor/1830
• Desz/1846
• Such/1849
• Czep/1871–1872
• Mał/1879
• Malecz/1882
• Jes/1886
• Kon/1920

Drugim tym sposobem lubo wszystkié przymiotniki stopniować się mogą, osobliwie jednak zakończoné na al, ate, ing, ous, able, ible, ant, ent, ed, id, er, i niektóre zakończone na own, est, ish, bo te piérwszym sposobem stopniować się nié mogą, np. general powszechny, more general powszechniéjszy, most general nájpowszéchniéjszy.

Szczególna zaś Grammatyka zawiera takie prawidła, które się tylko w jednym języku znajdują, np. jak się w polskim języku stopniuje, przypadkuje, czasuje i szykuje.

Nie wszystkie Przysłówki są stopniowne (comparabilia), to jest: nie wszystkie stopniować można; takiemi są: nie, nigdzie, zawsze, teraz, i bardzo wiele innych.

O Stopniowaniu Przymiotników. Ilorako, jak, i czy wszystkie Przymiotniki stopniują się?

Przymiotniki té się tylko stopniują, któré znaczą takowy przy­miot w rzeczach, że się przez stopnie powiększać może.

I tak np. dobry stopniuje się: dosyć dobry, ujdzie, jaki taki, przyléniwy, przyskory, le­dwie wárt imiénia dobrégo, niezły, niezgorszy, nienajgorszy, bardzo dobry, arcy dobry, daleko lepszy, wyśmiénity, nieporó­wnany, nie może być lepszy, nic lepszégo, nic równégo, piękny jak Aniół, przedziwny itd.

Tak samo stopniują się, jasny, piękny, wesoły, łatwy, mądry, słodki, i t. d.

Wyraz dający się stopniować zowie się stopniowny, a nie dający się stopniować niestopniowny.

Sam rozum pokazuje: które przymiotniki mogą się stopniować, a które nie?

Przysłówki przymiotnikowe, t.j. pochodzące od przymiotników stopniują się jak następuje: Stopień wyższy mają na éj […].

Imiesłów jest to wyraz urobiony ze słowa, wyrażający podobnie jak słowo czynność, stan, byt, oznaczający wzgląd czasów i odmieniający się jak przymiotnik, przez rodzaje i liczby. Imiesłów w zdaniu bywa określeniem. Imiesłów nie odmienia się przez stopnie, bo nie przymiot, ale czynność, stan, byt istot w czasie wyraża. Ale kiedy względu na czas nie oznacza, na tenczas ma znaczenie przymiotnika i stopniuje się [...].

Najczęściéj jednak i na obydwa sposoby zarówno (w daleko szerszych rozmiarach, niżeli to dzisiaj praktykujemy) musiały się w tamtych czasach przymiotniki stopniować.

P. Czy wszystkie przymiotniki stopniują się ? O. Nie wszystkie, lecz stopniują się tylko przymiotniki właściwe, jako to: Jaś mały, Brońcia mniejsza, Klimcia najmniejsza.

Przysłówki, chociaż są częścią mowy nieodmienną, odmieniają się jednak przez stopnie, których jest również trzy: równy, wyższy, najwyższy. P. Czy wszystkie przysłówki stopniują się? O. Nie wszystkie, ale tylko przysłówki przymiotne.

Napisz na tablicy następujące przymiotniki (z rzeczownikami) i stopniuj je w obu liczbach.

Te przysłówki, które się urabiają od przymiotników, stopniują się tak samo jak i przymiotniki.

Podobnie zmieniają się czyli stopniują prawie wszystkie przymiotniki, np. długi, dłuższy, najdłuższy; szczęśliwy, szczęśliwszy, najszczęśliwszy; biały, bielszy, najbielszy; mądry, mędrszy, najmędrszy; siary, starszy, najstarszy; słaby, słabszy, najsłabszy i t. d.

Stopniowanie przysłówków.

§ 127. Niektóre przysłówki, powstałe z przymiotników, stopniują się tak samo, jak przymiotniki:

głęboko — głębiej — najgłębiej [...]