terminów gramatycznych online
dopełniacz podmiotowy
Cytaty
Dopełniacz zostaje względem głównego rzeczownika, któremu jest przydany, albo w stosunku podmiotu, albo też w stosunku przedmiotu (§. 589). W wyrażeniach, jak np. miłość Boga ku ludziom; płacz matki; wieś mego brata [...] dopełniacz [...] ma wszelkie własności podmiotu względem swego głównego rzeczownika. [...] Ponieważ tego rodzaju dopełniacze są w języku naszym najzwyklejsze: nazwiemy je sobie tedy Dopełniaczem zwyczajnym albo podmiotowym, (w gramatyce łacińskiéj: genitivus subjectivus).
Dopełniacz zwyczajny albo podmiotowy jest ten, który oznacza sprawcę, który coś czyni, albo właściciela, który coś ma, albo źródło, z którego znaczenie głównego rzeczownika pochodzi. I tak w przykładach: książka ucznia, igła siostry, wóz i konie rolnika, dom mojego ojca; dopełniacz ucznia, siostry, rolnika, ojca, jest zwyczajny czyli podmiotowy, albowiem oznacza właściciela, który coś posiada.
Dopełniacz zostaje względem złączonego z nim głównego rzeczownika w stósunku dzierżawczym czyli podmiotowym [...] W wyrażeniach, jak np. miłość Boga ku ludziom [...] dopełniacz zostaje w stósunku podmiotu czyli dzierżawczym [...]. Możemy nazwać taki dopełniacz w polskim języku "dzierżawczym czyli podmiotowym"; (w gramatyce łacińskiej: genitivus subjectivus).
Dopełniacz, zależny od rzeczowników, oznaczających czynność lub stan, może wskazywać albo na przedmiot, będący sprawcą tej czynności lub stanu, albo na przedmiot, pozostający pod działaniem tej czynności lub stanu. W wyrażeniu, naprz. miłość brata, dopełniacz brata może oznaczać, że brat jest sprawcą stanu, wskazanego w wyrazie miłość (brat kocha) albo, że brat jest przedmiotem czyjejś miłości (brat jest kochany). W wypadku pierwszym mielibyśmy do czynienia z dopełniaczem podmiotowym, w wypadku drugim — z dopełniaczem przedmiotowym. Dopełniacz podmiotowy wskazuje na sprawcę czynności lub stanu, wyrażonego w rzeczowniku nadrzędnym.