terminów gramatycznych online
zdanie względne
Język: polski
Zdanie względne. Konstrukcja syntaktyczna reprezentująca predykat złożony, powstała w wyniku derywacji syntaktycznej (transpozycji), polegającej na przekształceniu wyrażenia predykatywnego, którego członem konstytutywnym jest czasownik lub przymiotnik, w wyrażenie przystosowane do funkcjonowania w pozycji argumentu otwieranej przez inne wyrażenie predykatywne.
Cytaty
Zdanie podrzędne zaczyna się albo jakiém słowem względném albo Spójnikiem; bywa tedy dwojakie: względne albo łączne.
Zdanie względne wiąże się z główném za pomocą słów względnych.
[...] Początkującym w sztuce pisania trafia się, kilka zdań po sobie zaczynać zaimkiem który lub też kłaść zaimek którzy po niektórzy, co jest przeciwném harmońji języka naszego. Téj nieprzyjemności brzmienia zapobiegamy następującemi sposobami: […] b). Zamieniamy [...] zdanie względne na spółrzędne, połączone spójnikiem z zaimkiem wskazującym: a ten, ten zaś, a taki, lub kładziemy bez spójnika zaimek ten albo osobisty zaimek z przyimkiem, np. Do wioski przypiera las dębowy, przez który (lepiéj: przez ten) prowadzi droga do miasteczka, do którego lud uczęszcza na targ co czwartek [...].
Zdanie przymiotnikowe czyli względne zastępuje miejsce określnika stosunku przymiotowego i łączy się za pomocą zaimka kub przysłówka względnego ze słowem rzeczowném zdania głównego, przezeń określoném […].
O pobocznikach przydatkowych.
Zdanie przydatkowe czyli atrybutowe powstaje przez rozwinięcie przydatku czyli atrybutu zdania pojedyńczego w osobne zdanie poboczne. Wiąże się ze zdaniem główném za pomocą zaimka względnego przymiotnego: który (co), jaki i dlatego nazywa się także zdaniem względném, [...].
O zgodzie zaimka względnego który z rzeczownikiem odnośnym.
Zaimek względny który, jaki, odnoszący się do imienia w poprzedniém zdaniu zawartego, zgadza się z niém w rodzaju i liczbie; kładzie się zaś w tym spadku, którym rządzi czasownik zdania względnego, lub którego wymaga myśl zdania względnego, [...].
§. 774. Z pomiędzy nader rozlicznych rodzajów zdania pobocznego, zasługują na szczególną uwagę tylko następujące:
Najprzód Zdania Względne (Relativsätze), t. j. takie zdania poboczne, które się łączą ze swojém zdaniem główném za pomocą zaimków i przysłówków względnych: kto, co; który, która, które; jaki, jaka, jakie; — którędy, jak, gdzie, kędy, skąd, odkąd, dokąd.
Zdania względne są takie zdania poboczne, które się łączą ze swemi zdaniami głównymi zapomocą zaimków względnych, np. Dom, który od ciebie kupiłem, spalił się przed rokiem. Ryby mają płetwy, któremi pływają. Okolica, w której rodzice moi mieszkają, jest bardzo piękna.
Zdania Względne (Relativsätze), t.j. takie zdania poboczne, które się łączą ze swojém główném za pomocą zaimków lub też przysłówków względnych: kto, co; który, która, które [...].
Zdania poboczne, wyrażające pewien wzgląd czyli powoływanie się na osobę lub rzecz zdania głównego, zowią się [zdaniami] względnemi, a spajają się z niém za pomocą przysłówków lub zaimków względnych: kto, co; który, -a, -e; jaki, -a, -e; którędy, jak, gdzie, kędy, skąd, odkąd, dokąd, itp.
Takie zdania poboczne, które zaczynają się od zaimków lub przysłówków względnych, nazywają się zdania względne.
Zdania względne zaczynają się od: kto, co; który, która, które; jaki, jaka, jakie; jak, gdzie, którędy, kędy, odkąd, dokąd, skąd.
Względne, p. stopniowanie; p. zaimki; p. zdanie III.
Obfitą terminologię z zakresu składni zawiera jej właśnie poświęcona a wydana już po ukazaniu się rozprawy Riesa książka A. Krasnowolskiego.
Terminologia. Propositio indicativa — zdanie oznajmujące [...]; subordinata — podrzędne, poboczne, subiectiva — podmiotowe, praedicativa — orzecznikowe, obiectiva — dopełniające, obiectiva adverbiale — okolicznościowe, attributiva — określające, syndetica — spójnikowe, asyndetica — pytające, relativa — względne, sine subiecto — bezpodmiotowe.