zdanie złożone

Hierarchia Dzieła Filtr: wszystkie dzieła

• Wszystkie dzieła
• Jak/1823
• Such/1849
• Ryk/1850
• Kurh/1852
• Morz/1857
• Gr/1861
• Łaz/1861
• SWil/1861
• Mał/1863
• Malin/1869
• Kam/1870
• Czep/1871–1872
• Lerc/1877
• Mał/1879
• Jes/1886
• Kras/1897
• SW/1900-1927
• Kr/1917
• Kon/1920
• PolTerm/1921
• Król/1922
• Szob/1923
• Gaert/1927
• Kl/1939
• Dor/1958–1969

Zdania bywają już proste czyli niezłożone ze zdań mniéjszych, już złożone z większéj lub mniejszéj ich liczby.

Pod względem składu bywają zdania: [...] 2. Złożone, jest połączeniem dwu lub więcéj zdań w jednę całość.

Zdanie złożone powstaje z dwóch lub więcéj zdań prostych w jedno złączonych.

Różne rodzaje zdań. Zdania być mogą pojedyńcze (npocтыя), złożone (сложныя), tudzież główne (главныя), przydane (придаточныя) i nawiasowe (вводныя). 2. Zdanie zowie się pojedyńczem czyli niezłożoném, gdy jeden tylko ma w sobie przedmiot i jeden należący do niego opowiednik. Np. Róża kwitnie. Gdy zaś w zdaniu będzie kilka części jednakowej natury, to jest kilka przedmiotów, lub opowiedników, albo leż kilka do tegoż samego wyrazu należących określeń lub dopełnień, zowie się złożoném. Np. Róże i lilije rozkwitły. [...] Tymże sposobem okréśla zdanie złożone Wostokow (obacz jego Gram. § 110). Przeciwnie Grecz przez zdanie złożone rozumie zdanie główne rozwinięte czyli uzupełnione przez dodanie zdań określających i dopełniających, albo téż połączenie kilku oddzielnych zdań głównych (obacz § 151 i dalsze). Lecz w pierwszym razie będzie to okres pojedyńczy, a w drugim złożony. Tu dodać jeszcze należy, że grammatycy dający takąż jak Grecz definicyję zdania złożonego, zmuszeni są odróżniać przedmiot i opowiednik złożony od pojedyńczego, przez co wprowadzają do grammatyki nową zbyteczną definicyję.

Zdanie jest pojedyncze, kiedy przedstawia jednę sprawę, to jest, kiedy działki jego są pojedynczemi, np.: człowiek żywi się, a złożoném jest, kiedy działki są złożone, np.: człowiek żywi się i rośnie, — człowiek i zwierzę żywią się, albo kiedy w sprawomienniku lub innych działkach znajduje się wzięty na określenie czasownik sprawomianu, przez który przybywa do zdania inna podrzędna sprawa (…).

Zdanie, a, lm. a, n. [...] 3) = gram. myśl słowami oddana. Zdanie gołe; zawierające w sobie tylko podmiot i orzecznik bez określników. Zdanie pojedyńcze; zawierające tylko jeden podmiot i jeden orzecznik. Zdanie rozszerzone; główne, wyjaśnione przez podrzędne. Zdanie określające; takie, które służy do bliższego określenia podmiotu, orzecznika lub określnika. Zdanie dopełniające; które dopełnia myśli. Zdanie nawiasowe; takie, które często się umieszcza w nawiasie i bez nadwerężenia myśli może być opuszczoném. Zdanie ściągnione, v. złożone; takie, w którém dwie lub więcéj części jednakowéj przyrody łącznikiem v. spójnikiem są związane np. Słońce oświeca i ogrzewa ziemię. Zdanie opowiadające; zawierające w sobie opowiadanie. Zdanie pytające; zawierające w sobie zapytanie. Zdanie rozkazujące; zawierające w sobie rozkaz. Zdane przecinkowe; ret. przecinek, zdanie odgradzające się przecinkiem. Zdanie przecinkowe niemal o połowę od średnikowego powinno być krótsze. Zdanie średnikowe, ret. ob. Średnik. Długość zdania średnikowego mniéj więcéj odpowiadać powinna długości najdłuższego wiersza w poezji [...].

Dwie lub więcéj myśli są częstokroć w takim ze sobą związku, że się w jednę całość łączą. Zdania wyrażające myśli, ze sobą w związku będące, nazywamy zdaniem złożoném.

Przechodzimy teraz od zdania pojedyńczego do zdania złożonego.

Gdy dwa zdania pojedyńcze łączymy ze sobą w jednę całość, powstaje zdanie złożone połączone (połączenie zdań) [...].

Zdanie złożone może jeszcze w inny sposób powstać t. j. może rozwinąć się z jednego zdania pojedyńczego. Jeżeli bowiem jaką część zdania czyli jaki członek zdania pojedyńczego tak rozwijamy, że z niego nowe całe zdanie się tworzy, powstaje zdanie złożone rozwinięte czyli spojone [...] (Rozwinięcie czyli spojenie zdań).

§. 595. Połączenie zdania głównego z jedném lub kilku podrzędnemi nazywamy zdaniem złożoném (zusammengesetzter Satz).

Przeciwnie nazywa się pojedyńczém (einfacher Satz) takie zdanie, które się składa z jednego tylko zdania, bez żadnego pobocznego.

Zdanie złożone różni się tém od ściągniętego, że do kilku razem zestawionych podmiotów ma tyleż wspólnych im opowiedników, a każdy opowiednik tak do każdego pojedynczo wziętego podmiotu, zarówno jak i do wszystkich razem odnosić się będzie.

[…] Zdanie główne razem z jedném lub kilku pobocznemi nazywa się złożoném […].

Zdanie składające się z zdania głównego i z jednego lub kilku zdań podrzędnych, nazywamy zdaniem złożonem; przeciwnie to zdanie, które się tylko z jednego zdania składa, nazywamy zdaniem pojedynczem.

Zdanie złożone jest takie, które się składa z dwóch, trzech lub więcej zdań, z których każde ma swój własny podmiot i swoje własne orzeczenie, np. Chodzimy do szkoły, abyśmy się czegoś pożytecznego nauczyli. Człowiek sądzi a Bóg rządzi. Człowiek, którego Bóg stworzył na obraz i podobieństwo swoje, posiada rozum i wolę, aby dobre i złe poznał, dobre wykonywał, złego zaś unikał.

Połączenie zdania głównego z jedném lub kilku podrzędnymi nazywamy zdaniem ZŁOŻONÉM (zusammengesetzter Satz). Przeciwnie nazywa się pojedyńczém (einfacher Satz) takie zdanie, które się składa z jednego tylko zdania, bez żadnego pobocznego.

Zdanie, które się składa z dwóch, lub kilku zdań pokrewnych lub dopełniających się wzajemnie nazywa się zdaniem złożonem.

Zdanie złożone jest to powiązanie kilku zdań pojedyńczych, zawierających myśl pokrewną, lub odnoszących się do jednego przedmiotu, w jednę całość syntaktyczną. W zdaniu złożonym jest tyle zdań pojedyńczych, ile zawiera czasowników orzekających (wyraźnych lub domyślnych).

[…] Zdaniem złożonym nazywa się połączenie kilku zdań pojedyńczych (wśród których mogą być i skróty), pozostających z sobą w pewnym związku logicznym w jednę całość syntaktyczną.

II. ZDANIE ZŁOŻONE. § 454. Zdanie złożone w przeciwieństwie do zdania pojedyńczego [...] zawiera nie jedno, ale dwa orzeczenia lub więcej.

Nie wszystkie zdania mogą być ze sobą łączone w zdania złożone, np. zdania: słońce świeci, ojciec jest dobry, atrament służy do pisania, nie mogą stworzyć zdania złożonego, a mianowicie dla tego, że myśli, które one mają wyrażać, nie mają ze sobą nic wspólnego.

Zdanie, składające, się najmniej z jednego zdania głównego i jednego pobocznego, nazywa się zdaniem złożonem.

Zdania, w których przynajmniej jeden człon jest wyrażony za pomocą całego zdania, nazywają się zdaniami złożonemi, nap. kto szuka światła, ten dąży do słońca.

III. Zdania ze względu na budowę: A. ★pojedyncze (proste): [...]. B. ★złożone: 1) części zdania złożonego: a) zdanie ★główne, np. Chłop sieje, b) zdanie ★poboczne: Chłop sieje, by w lecie zbierać plon.

Zdanie, w którego skład wchodzi więcej zdań pojedynczych lub ich równoważników, nazywamy złożonym.

Złożony [...]∆Zdanie złożone «zdanie składające się z dwóch lub więcej zdań pojedynczych, stanowiące całość pod względem treści i formy».