terminów gramatycznych online
rzeczownik jednostkowy
Język: polski
- Część I (wstępna): Jes/1886
- IV. Rozwój polskiej terminologii gramatycznej po Kopczyńskim: Kor/1961
- Nauka o formach (Flexya): Mał/1863, Mał/1879
- Nauka o wyrazach. Nauka o znaczeniu wyrazów: Król/1922
- Nauka o znaczeniu wyrazów (semantyka): Szob/1923
- Nauka odmiany wyrazów: Kon/1920
- Semantyka: PolTerm/1921
- Słowniczek: Gaert/1927
- Słownik, tom VII (Pri-R): Dor/1958–1969
- Wiadomości wstępne: Kr/1917
- Znaczenie i życie wyrazów: Łoś II/1925
Cytaty
Nadto co innego są rzeczowniki zbiorowe (collectiva), oznaczające cały ogół osób lub rzeczy, np. szlachta, wojsko, stado, zboże, pieniądze, a co innego rzeczowniki jednostkowe, jak np. szlachcic, ułan, koń, ziarno, grosz.
Nadto co innego są rzeczowniki ZBIOROWE (collectiva), oznaczające cały ogół osób lub rzeczy, np. szlachta, wojsko, stado, zboże, pieniądze, a co innego rzeczowniki JEDNOSTKOWE, jak np. szlachcic, ułan, koń, brzoza, grosz.
Przeciwnie: rzeczowniki, które oznaczają nie już ogół cały, lecz raczéj tylko jednostkę z ogółu, nazywano dawniéj [rzeczownikami] jednostkowemi; takiemi są np. człowiek, żołnierz, ziarno, grosz, okręt itd.
§ 18. Już z tych przykładów widać, że rzeczownikami mogą być wyrazy o bardzo różnym znaczeniu, dla tego też w gramatyce, wśród samych rzeczowników, odróżniamy rzeczowniki osobowe od rzeczowych, żywotne od nieżywotnych, zmysłowe od umysłowych, własne od pospolitych, zbiorowe od jednostkowych.
Rzeczowniki jednostkowe oznaczają przedmioty lub osoby pojedyncze; np. drzewo, żołnierz, człowiek, okręt, kłos, chłopiec, owca, kij, książka i t. p.
Wyrazy: dom, albo rzeka, lipa, tarcza są to rzeczowniki nieosobowe (rzeczowe), jednocześnie są to rzeczowniki nieżywotne, jednostkowe, oraz są imionami pospolitemi.
Żołnierz, szlachcic, grosz, brzoza oznaczają nazwę jednej tylko osoby lub rzeczy, są to więc rzeczowniki jednostkowe.
Rzeczowniki: wojsko, szlachta, zboże, naród, nabiał, bielizna, liście, nasienie i t. d. oznaczają zbiór rzeczy lub osób, dlatego nazywają się rzeczowniki zbiorowe.
Rzeczownik. Rzeczowniki zmysłowe i oderwane (umysłowe), rzeczowniki pospolite i własne, rzeczowniki zbiorowe i jednostkowe.
Rzeczowniki dzielą się na: zmysłowe: zwierzę, stół, woda..., oderwane: cnota, pilność..., pospolite: ławka, pióro, książka..., imiona własne: Wisła, Warszawa, Tatry..., zbiorowe: tłum, ludzkość, zboże..., jednostkowe: Bóg, syn, dom...
Rzeczowniki, oznaczające przedmioty jednostkowe, nazywają się jednostkowemi [...]. Wyrazy żołnierz, drzewo, człowiek są rzeczownikami jednostkowemi.
Odpowiednio do podziału pojęć na konkretne i oderwane, gramatycy dzielą rzeczowniki na zmysłowe i oderwane (oczywiście w przenośnem tych wyrazów znaczeniu); nadto według innych cech znaczeniowych na osobowe i nieosobowe lub rzeczowe (pies, dom), na jednostkowe (np. człowiek) i zbiorowe (np. lud), na pospolite i własne.
Jednostkowe, p. rzeczowniki.
Rzeczowniki (substantiva) - wyrazy oznaczające osoby lub rzeczy (zmysłowe lub umysłowe) [...] e) ★jednostkowe, np. szlachcic i ★zbiorowe (collectiva), np. szlachta.
Rzeczownik m III «część mowy obejmująca wyrazy odmieniające się przez przypadki i liczby, nie mająca w zasadzie mocji, określana, a nie określająca, oznaczająca osobę, przedmiot, pojęcie» [...] ∆Rzeczownik jednostkowy «rzeczownik oznaczający przedmiot pojedynczy (np. drzewo, żołnierz)».
Podobną popularność, jaką za czasów Oświecenia zyskał podręcznik Kopczyńskiego, w drugiej połowie dziewiętnastego wieku osiągnęła gramatyka A. Małeckiego [...].
Nomen substantivum singulare — rzeczownik jednostkowy, abstractum — oderwany, numerale cardinale — liczebnik właściwy, główny, ordinale — porządkowy, collectivum — zbiorowy, multiplicativum — mnożny, wieloraki, indefinitum — nieokreślony, nieoznaczony [...].
Z chwilą uzyskania niepodległości i organizowania na nowo szkolnictwa polskiego przystępując do nauczania języka ojczystego językoznawcy polscy na zjeździe w roku 1921 uchwalili zrąb terminologii gramatycznej [...].
Semantyka: wyraz samodzielny, rzeczownik oderwany, jednostkowy, liczebnik oznaczony, ilościowy, główny, ułamkowy, porządkowy, zbiorowy, mnożny, wieloraki, nieoznaczony [...].