terminów gramatycznych online
wyraz zbiorowy
Język: polski
Cytaty
Wyrazy Zbiorowe np. gmin turba.
U nás, nie tylko w prostactwie, ale i w rozkazach Królewskich, osoba pojedynczá kładzie się z Słowém liczby mnogiej, np. matko podźcie, Stánisłáw August rozkazujémy: u Łacinników rzádko bardzo taki mówiénia sposób tráfiá się np. vos o! Calliŏpe precor.
Łacinnicy w tych Imionach zbiorowych, pars, turba, uwáżają domyślny wyráz, rodzaju męzkiégo, liczby mnogiéj, homĭnes, przeto téż mówią pars vulnerati, pars secant, turba clamant: nasz zwyczáj nie pozwálá domyślać się w Polszczyźnie tégo wyrazu ludzie, przeto mówić nié możémy, część zraniéni, część robią, tłum wrzeszczą. Wzajémnie czego Łacinnicy nié mogą, to my robimy z témi zbiorowémi wyrazami xięża, bracia, szlachta, tudziéż z Imionami urzędu, mężowi równié jak żonie służącémi, jako to Państwo, Starostwo, Wojewodztwo: że oprócz zwyczajnéj zgody, możémy kłaść z niemi Przymiotniki, i Słowa w rodzaju męzkim liczby mnogiéj, domyślając się wyrazu ludzie, np. bracia nasi byli &c.
ZBIOROWY, -a, -e, od zbioru [...]. Wyraz zbiorowy, collectivum [...]. Wyrazy zbiorowe, gmin i t. d. Kpcz. Gr. 3, 3. Xiądz, brat, szlachcic, w liczbie mnogiéj stają się zbiorowemi, Xięża, bacia, szlachta. Kpcz. Gr. 2, 38.
Wyrazy zbiorowe (Collectiva), zgadzają się z słowami liczby mnogiej i pojedynczej np. część padła, część wzięci w niewolą zostali.
Wyrazy zbiorowe, oznaczające tytuły zacne, wymagają zawsze słowa w liczbie mnogiej, np. Państwo, Jenerałstwo (Jenerał i Jenerałowa) przyjechali.
Zbiorowy, collectivus.
Śniadecki porównywając nudy do chłosty i matki [...], nie zachował wprawdzie zgody co do liczby, ale ją zachował co do rodzaju, i tem się da usprawiedliwić, że wyrazy chłosta i matka wziął za wyrazy zbiorowe, które i w liczbie pojedynczéj znaczą mnogość.
Przy wyrazach zbiorowych, które dwie osoby obojéj płci wyrażają, jakiemi są: braterstwo, państwo, starostwo, i t. p. słowa i przymiotniki kładą się w liczbie mnogiéj, rodzaju męzkim.